مدیریت کرم ساقه خوار نواری، Chilo suppressalis W.، در کشت مجدد برنج (با شرایط اقلیمی مازندران)

برنج با نام علمی، Oryza sativa L. ، پس از گندم، دومین محصول زراعی مهم جهان است که غذای مورد نیاز بیش از دو میلیارد نفر، به ویژه در قاره ی آسیا را تامین می کند(فایو،2014). این در حالی است که فقط هفت درصد از کل برنج تولیدی جهان در چرخه تجارت بین الملل قرار می گیرد. از آنجایی که روند رو به افزایش پدید ه های مخرب آب و هوایی نظیر طوفان، سیل از یک سو و افزایش مصرف برنج مردم جهان از سویی دیگر، احتمال در دسترس نبودن برنج برای مردم کشورهای نیازمند دور از ذهن نخواهد بود. باتوجه به روند رو به کاهش منابع تولید نظیر آب آبیاری و اراضی شالیزاری، استفاده از راهکارهایی نظیر برداشت محصول برنج از طریق راتونینگ(برداشت مجدد) و کشت مجدد برنج اجتناب ناپذیر می باشد. گرچه این راهکارها علاوه بر جبران بخشی از تولید برنج سفید کشور، افزایش درآمد کشاورزان را فراهم می نماید، ولی دغدغه های جدی ناشی از توسعه راتونینگ و کشت مجدد برنج به قوت خود باقی است. یکی از این دغدغه ها، مشکلات ناشی از توسعه و عدم کنترل مناسب عوامل خسارت زا به خصوص کرم ساقه خوار نواری برنج، بیماری های بلاست، شیت بلایت و علف های هرز می باشد. اگر چه گزارش رسمی از نحوه کنترل عوامل خسارت زای فوق در دسترس نیست، ولی واقعیت ها حاکی از افزایش تعداد دفعات سمپاشی و افزایش غلظت مصرف سموم به ویژه مدیریت کرم ساقه خوار برنج می باشد(مطالعات میدانی چاپ نشده). گیاه برنج در طول مراحل مختلف رشدی مورد حمله ی آفات مختلف حشره ای قرار می گیرد، که ساقه خوار ها از زیان آورترین آن ها محسوب می شوند(پاتاک و خان، 1994). ساقه خوار ها دارای پراکندگی وسیعی در اغلب مناطق جهان به ویژه قاره ی آسیا می باشند. دو گونه ی ساقه خوار به اسامی ساقه خوار زرد(Walker) Scirpophaga incertulas و ساقه خوار نواری برنج(Walker) Chilo suppressalis به طور معمول سالیانه باعث 5-10 درصد خسارت به محصول برنج شده و در شرایط طغیانی بیش از60 درصد محصول را نابود می کنند(کرامر، 1967؛ عمواقلی طبری، 1383). کرم ساقه خوار نواری برنج، C. suppressalis ، که از سال 1351 در شمال کشور به عنوان آفت برنج گزارش شده، از آفات کلیدی برنج در استان های شمالی محسوب می شود (ابرت، 1972؛ صایب و همکاران، 1380). حشره ی کامل این آفت روی پهنک و غلاف برگ در خزانه ی برنج و زمین اصلی تخمریزی می کند. لارو های حاصل از تفریخ تخم ها بعد از زمانی کوتاه به درون غلاف برگ نفوذ کرده و با تغذیه از بافت درونی آن در مرحله ی پنجه زنی، موجب زردی و خشکیدگی غلاف برگ برنج که مصادف با اوایل پنجه زنی است می شود(هینریش و همکاران، 1985؛ پاتاک و خان، 1994).آلودگی در اواسط مرحله رویشی(30 تا 45 روز بعد از نشاکاری)، موجب زردی و خشکیدگی پنجه ی اصلی گیاه برنج و در مرحله زایشی موجب سر سفیدی خوشه می شود(پاتاک و خان، 1994). در حال حاضر به طور عمده از روش شیمیایی برای کنترل کرم ساقه خوار نواری برنج در جهان و ایران استفاده می شود. باتوجه به محل زندگی لارو این آفت(که در داخل ساقه ی برنج صورت می گیرد) از کنترل شیمیایی این آفت در موارد زیاد نتایج مطلوبی حاصل نمی شود(صایب و همکاران، 1380). همچنین، مصرف بیش از حد حشره کش ها منجر به بروز مشکلات مختلفی مانند آلودگی محیط زیست، مقاومت به حشره کش ها، ظهور مجدد آفات، افزایش مصرف سموم، مسمومیت های ناشی از سمپاشی و نیز مشکلاتی برای مصرف کنندگان محصولات کشاورزی شده است. که به دلیل اهمیت سلامت غذا برای مصرف کنندگان، ارایه راهکارهای جایگزین کنترل شیمیایی که تاثیر بیشتری روی آن داشته باشد ضروری است(نوری قنبلانی و همکاران، 1391) بههمین منظور، در این نشریه سعی شده است تا با ارایه راهکارهای عملی، مدیریت انبوهی کرم ساقه خوار نواری برنج در کشت مجدد برنج با شرایط اقلیمی مازندران به نحو بهتری در اکوسیستم شالیزار اجرا شود.