بررسی کارآیی مدل EPM در برآورد میزان فرسایش و رسوبدهی منطقه زاگرس میانی

با توجه به ضرورت تعیین مقدار فرسایش و رسوب برای کل کشور و تعیین اولویت های اجرایی در مناطق با پتانسیل زیاد فرسایش، در سال 1386 نقشه فرسایش و رسوب دهی برای کل کشوراز طریق مدل EPM توسط گروه حفاظت خاک پژوهشکده حفاظت خاک وآبخیزداری تهیه شد. براساس این مدل، میانگین فرسایش ویژه کشور 9/6 تن در هکتار در سال، میانگین مقدار رسوب ویژه حدود یک تن در هکتار در سال و میزان متوسط فرسایش در کل کشور حدود یک میلیارد تن در سال به دست آمد. برای صحت سنجی نتایج مدلEPMوکارایی مدل در شرایط مختلف آب وهوایی کشور،پروژهتحقیقاتی کارایی و صحت سنجی مدل EPM در 7 منطقه جغرافیایی کشور انجام گرفت.یکی از این مناطق جغرافیایی منطقه زاگرس میانی است که در برگیرنده قسمت هایی از حوضه آبخیز رودخانه های کرخه، کارون، دز، سیمره، چیخواب، دویرج، بشار، خرسان، بازفت، خرم آباد، کشکان، ازنا، ماربره، بختیاری، هرود، الشترمی باشد.43 حوضه انتخابی در زاگرس مرکزی در محدوده ی استان های ایلام، کهکیلویه و بویر احمد، چهار محال و بختیاری، لرستان،کرمانشاه وهمدان قرار دارند.برای تعیین کارایی مدل 8 ایستگاه در استان ایلام، 5ایستگاهدر استان کهکیلویه وبویر احمد، 8 ایستگاه در استان چهار محال وبختیاری و22ایستگاه رسوبسنجی در استان لرستان که دارای آمار بلند مدت بار معلق بودند انتخاب شدند. مقدار بار معلق رسوب در هر یک از ایستگاه های رسوب سنجی با روش حد وسط دسته ها محاسبه و پس از تعیین ضریب بار کف رودخانه رسوب کل مشاهده ای تعیین شد. در حوضه های بالادست ایستگاه های مذکور فرسایش و رسوب حاصل از مدل EPMنیز محاسبه و با رسوب مشاهده ای مورد مقایسه قرار گرفت.خطای نسبی بین رسوب حاصل از مدل ورسوب مشاهده ای نشان داد از8 زیرحوضه انتخابی استان ایلام نتایج رسوب5 زیرحوضه مدل فابل قبول و 3 زیرحوضه در محدوده غیر قابل قبول می باشند. در استان کهکیلویه و بویر احمد تمام زیرحوضه هادر محدوده قابل قبول، در استان چهار محال و بختیاریاز 8 حوضه 7 حوضه در محدوده قابل قبول و از 22 حوضه استان لرستان 14 حوضه در محدوده قابل قبول قرار گرفتند.صحت سنجی برآورد مقدار رسوب مدل در حوضه های استان ایلام 63 درصد،درحوضه های استان کهکیلویه و بویراحمد 100درصد، در حوضه های استان چهارمحال وبختیاری 87.5 درصد ودر استان لرستان 64 درصدبه دست آمد. میانگین ضریب اصلاحی برای خروجی مدلEPM درکل حوضه های مورد بررسی منطقه زاگرس میانی1.2 به دست آمد.کلید واژه: فرسایش، رسوب، زاگرس میانی، مدل EPM، ایستگاه هیدرومتری، حوزه آبخیز