بررسی عملکرد بذر و کمیت و کیفیت اسانس ژنوتیپ های برتر رازیانه در شرایط مختلف اقلیمی استان اصفهان

به منظور بررسی اثر شرایط مختلف آب و هوایی بر عملکرد بذر، کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی رازیانه، تحقیقی در سال های زراعی ‮‭1392‬-،‮‭1389‬ در سه ایستگاه تحقیقاتی وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان واقع در کاشان، سمیرم و گلپایگان انجام شد و در آن 4 ژنوتیپ برتر رازیانه (منتخب بر اساس طرح رازیانه با شماره فروست ‮‭1614/86‬) شامل دو ژنوتیپ بومی همدان و لرستان و دو ژنوتیپ خارجی ‮‭11486‬ و ‮‭820065‬‭-P‬‮‭11‬ با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج مربوط به مکان ها و سالهای آزمایش با استفاده از تجزیه مرکب آزمون شد. صفات مورد بررسی شامل تعداد گل آذین (چتر مرکب)، تعداد چترک، تعداد بذر در چترک، وزن بذر گل آذین، عملکرد بذر در هکتار، وزن هزار دانه، میانگین ارتفاع گیاه در زمان ‮‭50‬ درصد و ‮‭100‬ درصدگلدهی، وزن تر و خشک اندام هوایی، درصد اسانس و عملکرد اسانس بود. نتایج نشان داد که اثر مکان بر کلیه صفات به استثنا تعداد بذر در چترک و درصد اسانس معنی دار بود. همچنین اثر ژنوتیپ تنها بر تعداد چترک، تعداد بذر در چترک و درصد اسانس معنی دار نبود. برهمکنش مکان در ژنوتیپ در سال بر همه صفات به استثنا تعداد بذر در چترک معنی دار شد. ژنوتیپ ‮‭820065‬‭-P‬‮‭11‬ بیشترین عملکرد بذر را در سال اول ایستگاه گلپایگان (معادل ‮‭4633/3‬ کیلوگرم در هکتار) و بالاترین عملکرد اسانس را در سال دوم همین ایستگاه (‮‭165/2‬ کیلوگرم در هکتار) به خود اختصاص داد. بیشترین درصد ترکیب ترانس آنتول در ژنوتیپ های بومی و بالاترین میزان فنکون در ژنوتیپ های غیر بومی مشاهده گردید. روابط همبستگی نشان داد که عملکرد بذر در هکتار همبستگی مثبت و معنی داری با وزن هزار دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس در هکتار داشت. نتایج آزمایش نشان داد که شرایط اقلیمی از عوامل مهم اثرگذار بر رشد رویشی و زایشی گیاه رازیانه می باشد و گیاه در مناطقی با اقلیم استپی مانند گلپایگان و همچنین در مناطق گرم تر مانند کاشان به خوبی قابل کاشت است اما در مناطق استپی سرد مانند سمیرم به دلیل احتمال سرمازدگی بهاره کاشت آن توصیه نمی گردد. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، رازیانه، اقلیم، عملکرد بذر و اسانس