بررسی نسبت بهینه اقتصادی آب به زمین در مناطق پسته کاری شهرستان های انار و رفسنجان

تعیین نسبت بهینه اقتصادی آب به زمین در شرایط مختلف، هم از نظر مدیریتی و هم به لحاظ سیاست گذاری، دارای اهمیت بالایی است. در مطالعه جاری، این نسبت در مناطق پسته کاری شهرستان های انار و رفسنجان تعیین گردید. برای این منظور، با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای، تعداد ‮‭100‬ باغدار پسته از این دو شهرستان انتخاب شدند. از آنجایی که از هر باغدار بیش از یک باغ مورد بررسی قرار گرفت، بنابراین در مجموع تعداد ‮‭286‬ باغ و رقم پسته مورد مطالعه قرار گرفت. به عبارت دیگر، در نهایت حجم نمونه مورد مطالعه ‮‭286‬ گردید. مقدار بهینه آب به زمین تحت دو فرض کاملا متفاوت ؛ محدودیت و عدم محدودیت مقدار آب، محاسبه شد. نتایج نشان داد، در صورتی که مقدار کافی آب وجود داشته باشد، با مصرف آب بیشتر، افزایش عملکرد باغ های پسته منطقه به 2 برابر فعلی، امکان پذیر است. این در حالی است که چنین شرایطی در منطقه وجود ندارد. بلکه در شرایط واقعی، باغ های پسته فراوان و نامحدود بوده و آب محدود می باشد. بنابراین در فرض دوم، زمین نامحدود و آب محدود در نظر گرفته شد. در این شرایط، مقدار بهینه مصرف آب ‮‭8468‬ متر مکعب در هکتار در سال محاسبه گردید. بررسی فراوانی مصرف آب در هر هکتار باغ پسته نشان داد، بسیاری از باغ ها مقدار مصرف آب کمتر و بسیاری از باغ ها مقدار مصرف آب بیشتر از اندازه بهینه دارند. به طوری که نزدیک به ‮‭44‬ درصد باغ های پسته مورد مطالعه مقدار مصرف آب پایین تر از مقدار بهینه ‮‭8468‬ متر مکعب در هکتار در سال دارند. صاحبان این باغ ها با حذف باغ های اضافه و رساندن نسبت زمین به آب به سطح بهینه سود خود را می توانند افزایش دهند. در مقابل، مالکان باغ های پسته ای که بیشتر از اندازه بهینه اقتصادی با فرض نا محدود بودن آب (‮‭19200‬ متر مکعب در هکتار در سال)، مصرف دارند، با حذف آب اضافی و خاموشی چاه ها، سود ناشی از کاهش هزینه های آبکشی و بالا رفتن تولید را افزایش دهند. در این مطالعه علاوه بر عملکرد در هکتار پسته، متغیرهای رویشی و زایشی دیگری نیز به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. این متغیرها شامل متوسط سالانه رشد شاخه، قطر شاخه، تعداد جوانه زایشی سالانه و تعداد جوانه ریخته شده نسبت به کل جوانه های زایشی بودند. به عبارت دیگر، در شرایطی که امکان محاسبه یا اندازه گیری متغیر عملکرد در هکتار نمی باشد، می توان با استفاده از سایر فاکتورهای رویشی و زایشی، مقدار بهینه مصرف آب را محاسبه نمود. در نهایت، تابعی تخمین زده شد که رابطه بین عملکرد در هکتار محصول پسته را با متغیرهای رویشی نشان می دهد. مزیت این تابع این است که در هر زمانی از سال می توان با اندازه گیری متغیرهای رویشی، متوسط عملکرد در هکتار بلند مدت باغ را محاسبه نمود. با استفاده از این تابع، در هر زمانی از سال و بدون نیاز به اندازه گیری عملکرد در هکتار باغ و تنها با محاسبه ویژگی های رویشی درخت پسته و شرایط باغ می توان نسبت به حذف یا عدم حذف باغ ها تصمیم گرفت. بنابراین پیشنهاد می شود که این توابع به صورت بسته های نرم افزاری مناسب تهیه و در اختیار مسیولین امر جهت استفاده قرار گیرد. واژه های کلیدی: پسته، تابع تولید آب، نسبت آب به زمین