مطالعه سد خاکی خندقلو شهرستان ماه نشان استان زنجان

دریاچه های پشت سدها از مهم ترین سازه های کنترل و تامین آب برای کاربری های مختلف هستند که می توانند اثرات محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی گسترده ای به همراه داشته باشند . دریاچه مخزنی سد خندقلو با وسعت تقریبی ‮‭100‬ هکتار در شهرستان ماهنشان استان زنجان قرار گرفته است و مربوط به حوضه آبخیز پری چای می باشد . مخزن آبی خندقلو گستره آبی ارزشمندی بوده که هدف از ساخت آن ذخیره سازی آب برای فعالیتهای کشاورزی بوده است . سال بهره برداری از این سد ‮‭1367‬ بوده است . طی سالهای ‮‭1388 89‬ دریاچه خندقلو با هدف ارایه راهکارهای مناسب برای بهره برداری بهینه و پایدار از آبزیان دریاچه ، مورد مطالعه قرار گرفت . نتایج نشان داد که بر اساس شاخصهای مختلف ، از نظر تروفی دریاچه خندقلو در طبقه دریاچه های یوتروف تا فوق یوتروف قرار دارد . همچنین فسفر عنصر محدود کننده دریاچه از نظر تولیدات می باشد می باشد . بطورکلی ‮‭42‬ جنس از 6 شاخه که شامل، شاخه جلبکهای سبز _ آبی ‭Cyanophyta ‬، شاخه ‭Bacillariophyta(Diatoms)‬، شاخه جلبک های سبز‭Chlorophyta ‬، شاخه اوگلنوفیتا ‭Euglenophyta ‬، شاخه پیرو فیتا ‭Pyrrophyta ‬و شاخه زانتوفیتا ‭Xanthophyta ‬در دریاچه خندقلو شناسایی شدند و غالبیت با شاخه‭Cyanophyta ‬بوده که‮‭74/3‬ درصد جمعیت فیتوپلانکتونی را در طول تحقیق دارا میباشد . در مطالعات زیوپلانکتونی دریاچه سد خندقلو در سال ‮‭1388 -89‬ در گروه زیوپلانکتون 4 شاخه زیوپلانکتونی و ‮‭20‬ جنس شناسایی شد . در این بین از زیر سلسله ‭Protozoa ‬و شاخه های 1 ‭Rhizopoda ‬جنس و ‭Ciliophora ‬با 2 جنس ، شاخه ‭Rotatoria‬با ‮‭15‬ جنس ، از شاخه ‭Arthropoda ( ‬بندپایان ) و راسته 2 ‭Cladocera ‬جنس بهمراه مرحله جنینی آنها و از رده 1 ‭Copepoda ‬جنس بهمراه مرحله ناپلی آنها و رده ‭Ostracoda ‬مشاهده گردیدند و بیشترین درصد جمعیت زیوپلانکتونی مربوط به شاخه ‭Rotatoria ‬بوده است . از بررسی موجودات کفزی دریاچه خندقلو استان زنجان دو گروه جانوری‭Chironomidae ‬، ‭Tubificidae ‬درکلیه ماههای مورد بررسی شناسایی گردید . در مجموع بررسیهای انجام شده طی سالهای ‮‭1388 89‬ ، میانگین طول کل شاه میگو ها ‭( Astacus leptodactylus ) ‬در دریاچه خندقلو برابر ‮‭130/5 20/5‬ میلی متر ( عدد ‮‭636‬ ‭= n ) ‬و میانگین وزن شاه میگوها برابر ‮‭69/4 34/1‬ گرم با حداقل و حداکثر وزن بترتیب ‮‭1/9‬ و ‮‭207/2‬ گرم اندازه گیری گردید . میزان کل زی توده شاه میگو دریاچه خندقلو برابر ‮‭3/4‬ تن با دامنه ‮‭1/1 - 5/7‬ تن برآورد گردید . اما ییشنهاد می شود با توجه به تلفات رخ داده در دریاچه و برای تقویت ذخایر شاه میگوی دریاچه از صید آن به مدت حداقل دوسال خودداری گردد. ماهیان دریاچه خندقلو شامل کپور ماهیان چینی ( فیتوفاگ ‭(Hypophthalmichthys molitrix ) ‬، ماهی سرگنده ‭(Hypophthalmichthys nobilis ) ‬، کپور معمولی ‭(Cyprinus carpio ) ‬و ماهی آمور ‭(Ctenopharyngodon idella ) ‬رهاسازی شده ، ماهی سفید ،‭Rutilus frisii kutum ‬، ( رهاسازی شده توسط شیلات بصورت تصادفی ) و برخی از ماهیان بومی مانند سیاه ماهی ‭( Capoeta capoeta ) ‬می باشد . طی سالهای ‮‭1379‬ لغایت ‮‭1389‬ میزان صید ماهیان در یاچه خندقلو از 8 تن در سال ‮‭1379‬ تا ‮‭26‬ تن در سال ‮‭1387‬ در نوسان بوده است . شود میزان تولید ماهی در دریاچه خندقلو دارای دامنه ای از ‮‭167‬ تا ‮‭324‬ کیلوگرم در هکتار بر اساس روشهای مختلف در تغییر می باشد که با توجه به مساحت متوسط ‮‭100‬ هکتاری دریاچه میزان تولید ماهی در دریاچه از ‮‭16/7‬ تا ‮‭32/4‬ تن در نوسان بوده است . ترکیب گونه ای کپور ماهیان چینی جهت رهاسازی به دریاچه خندقلو با تراکم کشت ‮‭1500‬ عدد بچه ماهی گرم آبی در هکتار بصورت ‮‭68‬ درصد ماهی فیتوپلانکتون خوار ( کپور نقره ای ) ، ‮‭12‬ درصد ماهی زیوپلانکتون خوار ( کپور سرگنده ) ، ‮‭6/6‬ درصد ماهی علف خوار ( ماهی آمور ) و ‮‭10‬ درصد ماهی کفزی خوار ( کپور معمولی ) پیشنهاد گردید . کلمات کلیدی : فیتوپلانکتون زیوپلانکتون کفزیان - شاه میگوی آب شیرین - جوامع ماهیان - تروفی پتانسیل تولید شیلاتی خندقلو استان زنجان