بررسی تنوع ژنتیکی قارچ عامل بیماری لکه برگی سپتوریایی گندم ‭(Mycosphaerella graminicola) ‬در ایران

شناخت ماهیت و تنوع ژنتیکی عوامل بیماری زای گیاهی از مهم ترین مولفه های تدوین یک برنامه موفق اصلاح و تولید ارقام مقاوم به بیماری می باشد. در این پژوهش برای بررسی تنوع ژنتیکی قارچ ‭Septoria tritici (teleomorph: Mycosphaerella graminicola)‬، عامل بیماری لکه برگی سپتوریایی گندم از ارقام افتراقی که هر کدام حامل یک یا چند ژن شناخته شده مقاومت به بیماری می باشند، استفاده گردید. نمونه های برگی آلوده از مناطق مختلف کشور جمع آوری شده، مراحل جداسازی و خالص سازی قارچ عامل در آزمایشگاه انجام گرفت. الگوی غیربیماریزایی/ بیماریزایی جدایه ها پس از مایه زنی بر روی ارقام افتراقی تعیین شد. با بررسی ‮‭23‬ جدایه قارچی ‮‭21‬ پاتوتیپ مختلف شناسایی گردید که نشان می دهد تنوع ژنتیکی در جمعیت های مختلف عامل این بیماری در کشور بالا بوده و ‭Stb‬‮‭11‬ موثرترین ژن شناخته شده مقاومت گندم نسبت به لکهصبرگی سپتوریایی می باشد. بیشترین فراوانی بیماریصزایی جدایهصها بر روی رقم بولانی و سپس ارقام ‮‭29‬ ‭Taichung ‬و ‭Estanzuela Federal ‬با فراوانی %،‮‭91‬ و کمترین فراوانی بر روی ارقام ‭Tadinia ‬و ‭Sulivan ‬به میزان %‮‭22‬ مشاهده شد. با توجه به ظهور مقاومت به قارچکش ها در جمعیت های عامل این بیماری در صورت اعمال روش مبارزه شیمیایی، از آزمونصهای زیستصسنجی ‭(Bioassays) ‬برای تعیین مقاومصترین و حساسصترین جدایهصهای قارچی نسبت به قارچکش پنکونازول استفاده گردید که به ترتیب با میزان ‮‭05/0‬ ‭MIC ‬و ‮‭0/001‬ میکروگرم در میلیصلیتر تفاوت ‮‭50‬ برابری را در سطوح مقاومت به قارچکش نشان دادند. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش و با توجه به تنوع ژنتیکی بالا در جمعیت های قارچ ‭S. tritici‬، توصیه میصشود که معرفی ارقام مقاوم به این بیماری به صورت یک روند پویا و مستمر در مناطق و زمان های مختلف انجام گرفته و همچنین مبارزه شیمیایی در صورت ضرورت نه در حد بی رویه بلکه به صورت کاملا آگاهانه و مدیریت شده اعمال شود. واژه های کلیدی: گندم، سپتوریوز برگی، تنوع ژنتیکی، ‭Septoria tritici‬، ‭Mycosphaerella graminicola