بررسی و تعیین مناسب ترین شاخص فرسایندگی باران در مناطق مختلف ایران (استان تهران)

یکی از مشکلات عمدهای که امروزه انسان به ویژه در امور کشاورزی و منابع طبیعی با آن روبروست، مشکل فرسایش خاک و راههای کنترل آن میباشد. فرسایش خاک به جداشدن ذرات خاک از سطح خاک و انتقال و در نهایت رسوب گذاری آن ها در نقطه ای دیگر اطلاق میشود. نیروی موثر در ایجاد اشکال مختلف فرسایش، قدرت فرسایندگی باران و رواناب بوده و در قالب شاخص هایی به نام فرسایندگی بیان میشوند. جهت کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران در بررسیهای مربوط به فرسایش و رسوب، شاخص های مختلفی بر مبنای خصوصیات مختلف باران مانند شدت و انرژی مدنظر قرار میگیرد. گذشته از اهمیت و جایگاهی که باران در کشاورزی دارد، در مراحل اولیه فرسایش آبی در حوزه های آبخیز، نیروی فرسایندگی ناشی از باران با جدا نمودن ذرات خاک و ایجاد رواناب سطحی مهم ترین تاثیر را در پدیده فرسایش و بالاترین همبستگی را با آن دارد. بررسی های مختلف در سطح دنیا نشان میصدهد که استفاده از یک شاخص خاص نظیر شاخص در معادله جهانی فرسایش خاک در همه نقاط از اعتبار کافی برخوردار نبوده و ضروری است تا با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه، بهترین شاخص فرسایندگی باران تعیین و مورد استفاده واقع شود. تعیین شاخص مناسب برای هر نوع شرایط اقلیمی یکی از ضروریات اتخاذ تصمیمات درست و برآوردهای صحیح از میزان هدر رفت خاک در اثر فرسایش آبی بوده و این امر از ضروریات انجام این تحقیق می باشد. این تحقیق در استان تهران صورت گرفت. در این تحقیق، ابتدا به منظور بررسی شاخص های فرسایندگی باران و انتخاب مناسب ترین آن ها، ‮‭66‬ شاخص مختلف از جمله شاخص هایی نظیر ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ، ،‭StanescueI ‬، ‭StanescueII‬، ‭StanescueIII‬، ‭Roose‬، ‭Nearing‬، ، ، ، و محاسبه شده وروابط همبستگی آن ها با تلفات خاک کرت های فرسایش بررسی و به عنوان به عنوان مناسب ترین شاخص معرفی شد. در مرحله دوم، شاخص انتخابی برای ایستگاه های سینوپتیک که دارای باران نگار می باشد، محاسبه شد و رابطه ای بین شاخص یاد شده و تعدادی از شاخص های سهل الوصول نظیر فورنیه، فورنیه اصلاح شده، بارندگی متوسط سالانه، حداکثر بارندگی روزانه برقرار شد. پس از تعیین فورنیه اصلاح شده به عنوان شاخص انتخابی برای ایستگاه های باران سنجی که فاقد باران نگار بودند، مقادیر در ایستگاه های فاقد آمار شدت بارندگی محاسبه شد. روش آنالیز خوشه ای برای تفکیک منطقه به مناطق همگن مورد استفاده قرار گرفت. بعد از نرمال کردن داده های ، نیم تغییرنمای آن ترسیم و مدل مناسب بر آن برازش داده شد. هم چنین، به منظور بررسی روش های میان یابی فازی، سیستم استنتاج ممدانی برای ارتفاع به عنوان متغیر ورودی و به عنوان متغیر خروجی بکار برده شد. سپس، روش های میان یابی مختلف کلاسیک و فازی با روش های ارزیابی تقاطعی مقایسه شدند. مقدار ‭MAE ‬در روش کوکریجینگ نسبت به روش های عکس فاصله وزن دار، کریجینگ، اسپلاین به میزان ،‮‭18 35‬ و ‮‭50‬ درصد در منطقه ‭A ‬و به میزان ،‮‭13 70‬ و ‮‭70‬ درصد در منطقه ‭B ‬کاهش نشان داد. همچنین، روش فازی کوکریجینگ نسبت به روش های فازی عکس فاصله وزن دار، فازی کریجینگ و فازی اسپلاین ،‮‭26 14‬ و ‮‭32‬ درصد در منطقه ‭A ‬و به میزان ،‮‭12 23‬ و ‮‭69‬ درصد در منطقه ‭B ‬کاهش داشته است. واژه های کلیدی: روش های زمین آمار، شاخص فرسایندگی باران، فازی، فرسایش آبی، کرت فرسایش