بررسی و اندازه گیری مواد مهم تشکیل دهنده بذر چای

گیاه چای ‭(Camellia sinensis)‬، علاوه بر داشتن برگ های قابل برداشت برای تولید انواع چای خشک و نوشابه های چای، بعد از به گل نشستن، بذرهای درشت و روغنی، تولید می کند که در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی و آبزی پروری استفاده می شود. هرساله، مقادیر زیادی بذر از باغ های چای در استان های گیلان و مازندران تولید می شوند، که مقدار کمی از آن در پرورش نهال های بذری چای استفاده می شود. به همین دلیل، مطالعه مواد مهم تشکیل دهنده بذر چای در دو نوع بذر حاصل از بوته های هیبرید چینی و کلون ‮‭100‬ در سال های ‮‭1385‬ تا ‮‭1387‬ با هدف بهره وری مناسب از بذرهای باغ های چای مورد بررسی قرار گرفت. تعداد ‮‭20‬ نمونه بذر پس از اتمام برگ چینی و در فصل پاییز ‮‭1385‬ از بوته های چای به روش تصادفی جمع آوری شدند. در هریک از نمونه های بذر ترکیبات شیمیایی آن مانند اسیدهای چرب، ساپونین و پروتیین استخراج و اندازه گیری شد. اندازه گیری ساپونین، اسیدهای چرب و پروتیین به ترتیب با دستگاه های کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا، کروماتوگرافی گازی جرمی و کجلدال انجام شده است. نتایج نشان داد، که اسید چرب در روغن بذر کلون ‮‭100‬ شامل اولییک اسید (‮‭54/46‬ %)، لینولییک اسید (‮‭24/4‬ %)، لینولنیک اسید (‮‭0/32‬ %)، آراشیدیک اسید (‮‭0/1‬ %)، اکوزنوییک اسید (‮‭0/7‬ %)، بهنیک اسید (‮‭0/07‬ %)، پالمتیک اسید (‮‭13/77‬ %)، پالمیتواییک اسید (‮‭0/1‬ %) و استیاریک اسید (‮‭4/06‬ %) و در بذر هیبرید شامل اولییک اسید (‮‭54/36‬ %)، لینولییک اسید (‮‭25‬ %)، لینولنیک اسید (‮‭0/397‬ %)، آراشیدیک اسید (‮‭0/096‬ %)، اکوزنوییک اسید (‮‭0/83‬ %)، بهنیک اسید (‮‭0/091‬ %)، پالمتیک اسید (‮‭13/87‬ %)، پالمیتواییک اسید (‮‭0/076‬ %) و استیاریک اسید (‮‭3/27‬ %) است. هم چنین مقادیر ساپونین و پروتیین به ترتیب در بذر هیبرید (6/%9) و (‮‭37‬/%‮‭16‬) بیشتر از بذر کلون (6/%8) و (‮‭81‬/%‮‭12‬) مشاهده شد. نتایج آزمایش عدد یدی برای روغن بذر کلون و بذر هیبرید به ترتیب ‮‭79/17‬ و ‮‭80/45‬ و عدد صابونی ‮‭194/16‬ و ‮‭192/32‬ است. نتیجه کلی این تحقیق، بیانگر این بود، که خواص فیزیکی و شیمیایی بذر بوته های هیبرید و کلون ایران مشابه بذر چای جنوب هند از واریته چینی است. واژه های کلیدی: بذر چای، روغن، ساپونین و پروتیین.