بررسی تمایل به مشارکت پسته کاران شهرستان رفسنجان در طرح توسعه موزون کشت پسته در کشور

در شرایطی که کمبود آب در شهرستان های انار و رفسنجان کاملا مشهود بوده و به یک محدودیت جدی تبدیل شده است، گزینه جدیدی به طور خزنده و آرام در برنامه های بلند مدت پسته کاران قرار گرفته است. در این گزینه، پسته کاران جهت گسترش باغات پسته خود به سایر استان های کشور حرکت کرده اند. این گزینه که از دید برنامه ریزان و سیاست گذاران کاملا مخفی مانده است می تواند هم به عنوان یک تهدید مطرح بوده و در صورت استفاده صحیح به عنوان یک فرصت دنبال شود. در مطالعه جاری با استفاده از آنالیز انتقال حق توسعه ‭(TDR)‬، تمایل پسته کاران شهرستان های انار و رفسنجان جهت شرکت در طرح توسعه موزون کشت پسته در کشور اندازه گیری شد. برای این منظور، موضوع اصلی، گرفتن حق توسعه و تولید پسته در شهرستان های انار و رفسنجان و دادن این حق در سایر مناطق کشور می باشد. آمار و اطلاعات مورد استفاده پروژه به صورت میدانی (پیمایشی) و به کمک پرسشنامه حضوری و مصاحبه با باغدارن جمع آوری گردید. روش انتخاب نمونه تصادفی دو مرحله ای بوده و در مجموع ‮‭206‬ پرسشنامه تهیه شد. نتایج نشان داد طرح توسعه موزون کشت پسته را نمی توان به عنوان راه حل اساسی و فراگیر برای مقابله با کم آبی در مناطق پسته کاری شهرستان های انار و رفسنجان در نظر گرفته و از راه حل های دیگر غافل شد. بررسی دیدگاه کشاورزان نشان داد که مهمترین عوامل مانع مشارکت پسته کاران شهرستان های انار و رفسنجان در طرح توسعه موزون کشت پسته، ایاب و ذهاب و نبود امنیت در مناطق جدید می باشد. مقایسه طرح توسعه موزون کشت پسته با سایر گزینه های مقابله با بحران آب نشان داد که ‮‭92‬ درصد از کشاورزان انتقال آب را بر توسعه موزون کشت پسته ترجیح می دهند. نتایج همچنین نشان داد که ‮‭71/57‬ درصد از کشاورزان با خاموش کردن موتورهای آب کشاورزی در پاییز موافقند. در این خصوص دبی بالاتر در زمان کوتاه تر بر دبی کم در زمان طولانی ترجیح داده می شود. بررسی های بیشتر نشان داد افرادی که به علت موانع پیش رو تمایلی به سرمایه گذاری در مناطق دیگر ندارند، انگیزه بیشتری برای حفاظت از منابع آب موجود در منطقه خود دارند. در مقابل، اگر طرح توسعه موزون به دقت به انجام نرسیده و همزمان با واگذاری آب و زمین در مناطق دیگر، آب و زمین مالکان در مبدا توقیف نشود، انگیزه تخریب منابع آب در مبدا به شدت بالا می رود. این مسیله در شرایط فعلی که کشاورزان خارج از طرح توسعه موزون و به طور انفرادی به نقاط جدید منتقل می شوند نیز می تواند اتفاق بیصافتد. به عبارت دیگر افرادی که به مناطق جدید در سایر استان ها رفته و مالک آب و زمین شده اند انگیزه کمتری برای حفاظت از منابع آب در شهرستان های انار و رفسنجان دارند. در نهایت از بین مناطق مختلف، منطقه گلشن به عنوان پیلوت اجرای طرح های فوری مقابله با بحران آب و منطقه ساقی به عنوان پیلوت ثبت نام از متقاضیان شرکت در طرح توسعه موزون کشت پسته پیشنهاد شد.