ارزیابی لاین های امیدبخش گندم نان برای تحمل به خشکی در آزمایش یکنواحت سراسری اقلیم گرم

این تحقیق به منظور بررسی و تعیین تحمل به تنش خشکی شش لاین امید بخش انتخابی از آزمایش تکراری تحمل به تنش خشکی در دو سال زراعی‮‭1386-87‬ و ‮‭1387-88‬و نه لاین پرمحصول انتخابی از جمعیت ‭Seri/Babax ‬همراه بارقم تجارتی چمران بعنوان شاهد، در سه ایستگاه اهواز، ایرانشهر و زابل در قالب دو آزمایش مجزا شامل:1- آبیاری کامل تا زمان رسیدگی و2-اعمال تنش خشکی از طریق قطع آب از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی فیزیولوژیکی، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی ‮‭1388-89‬ و ‮‭1389 -90‬اجرا شد. در طول فصل رشد از مراحل فنولوژیکی و صفات مورفولوژیکی یادداشت برداری و عملکرد دانه تعیین شد. تجزیه میانگین مربعات برای عملکرد دانه و صفات یادداشت برداری شده برای هر یک از شرایط محیطی با و بدون تنش و مقایسات میانگین تیمارها با استفاده روش حداقل اختلاف معنی دار ‭L S D))‬، انجام شد. برای دو شرایط محیطی تجزیه واریانس مرکب و مقایسه میانگین ها با استفاده آزمون ‭L S D ‬انجام شد. برای ارزیابی عکس العمل ژنوتیپ ها ، میانگین تولید ، تفاوت میانگین هر ژنوتیپ در دو شرایط محیطی مطلوب و تنش ، شاخص حساسیت به تنش و شاخص تحمل تنش برای هر یک از ژنوتیپ ها بر اساس میانگین کل هر ژنوتیپ در هریک از شرایط محیطی محاسبه شد. برای تفسیر بیشتر نتایج و توجیه تغییرات عملکرد دانه در شرایط محیطی انجام این تحقیق تجزیه رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام انجام و همبستگی صفات برآورد گردید. نتایج نشان داد که بجز اثر تکرار(سالاایستگاه) در شرایط محدودیت آب پایان فصل، سایر اثرات ساده و مرکب دو گانه و سه گانه برای عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی آبیاری کامل و محدودیت آب پایان فصل معنی دار بودند، تفاوت میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های مورد بررسی نیز در هر دو شرایط معنی دار شدند. در شرایط بدون محدودیت آب میانگین عملکرد دانه رقم چمران به عنوان شاهد ‮‭6056‬ کیلوگرم در هکتار برآورد شد، میانگین این صفت در شرایط مذکور ‮‭6006‬ کیلوگرم در هکتار بود و بالاترین عملکرد دانه با ‮‭6337‬ و‮‭6376‬کیلوگرم در هکتار به ترتیب به لاین های شماره چهار و نه تعلق داشت، نسبت عملکرد دانه این لاین ها به شاهد ‮‭105‬ در صد برآورد شد، در شرایط تنش خشکی پایان فصل میانگین عملکرد دانه رقم چمران ‮‭5109‬کیلوگرم بود و میانگین عملکرد دانه کلیه ژنوتیپ ها ‮‭4667‬ کیلوگرم در هکتار برآورد گردید، در شرایط تنش خشکی پایان فصل، عملکرد دانه هیچ یک از لاین های مورد بررسی از عملکرد دانه رقم چمران بالاتر نشد. در شرایط بدون محدودیت آب، همبستگی عملکرد دانه بجز با عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی پایان فصل‭(Ystr)‬، با میانگین حسابی ‭(MP )‬، شاخص تحمل تنش‭(STI) ‬، شاخص حساسیت به تنش‭( SSI) ‬وتفاوت عملکرد دانه در دوشرایط محیطی انجام این تحقیق ‭(TOL) ‬مثبت و معنی دار بود(1‭%> P)‬، در حالیکه عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی پایان فصل ‭(Ystr) ‬با میانگین حسابی‭(MP )‬، شاخص تحمل تنش ‭(STI) ‬وشاخص میانگین هندسی‭(GMP) ‬همبستگی مثبت و معنی دار (1‭%> P) ‬داشت. در تجزیه رگرسیون به روش گام به گام ، در شرایط بدون محدودیت آب مولفه میانگین حسابی‭(MP ) ‬و در شرایط تنش خشکی پایان فصل‭(TOL) ‬وشاخص میانگین هندسی‭(GMP) ‬مهمترین صفات در توجیه مدل عملکرد دانه بودند . بطورکلی و با توجه به نتایج این تحقیق اگرچه برخی از لاین های مورد بررسی بر اساس بعضی ازشاخص های ارزیابی کننده حساسیت به تنش، دارای حساسیت کمتری نسبت به رقم چمران بودند، اما با توجه به بالاتر بودن میانگین عملکرد رقم چمران در شرایط تنش و بالاترین مقدار شاخص تحمل به تنش این رقم، از بین مواد بررسی شده در این تحقیق هیچ یک از لاین ها نسبت به رقم چمران برتر ارزیابی نشدند. واژه های کلیدی: تنش خشکی، گندم، عملکرد دانه،