بررسی پایش میان مدت ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک در مدیریتهای مختلف آبیاری

چکیده از جمله مدیریتصهای مناسب برای کاهش اثرات شوری، اعمال آبشویی همراه با مدیریت صحیح آبیاری است. در همین راستا و برای تعیین اثر میان مدت شوری آب آبیاری، مدیریت کاربرد آب شور و آبشویی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، آزمایشی در کرتصهای ثابت دارای خاک با بافت رسی برای مدت سه سال زراعی در منطقه رودشت واقع در جنوب شرقی اصفهان با سه تیمار کیفیت آب آبیاری به ترتیب در هر سال زراعی با شوریصهای ‮‭1 6/1‬،/7‭) S‬1 و ‮‭3/4‬ دسیصزیمنس بر متر)، ‮‭1/8‬ ،9‭) S‬2 و ‮‭8/8‬ دسیصزیمنس بر متر) و ‮‭12 2/11‬،/‮‭12 5‬،/5 ‭) S‬3 دسیصزیمنس بر متر) به عنوان کرت اصلی اجرا گردید. دو تیمار مدیریت آبیاری شامل کاربرد آب شیرین با کیفیت S1 در مرحله جوانهصزدن و استقرار گیاه و پس از این مرحله کاربرد سه شوری آب فوقصالذکر تا پایان فصل زراعی‭(GU)‬، وآبیاری یکنواخت با کیفیت آب فوقصالذکر از ابتدا تا انتهای فصل زراعی ‭(GQ) ‬به عنوان کرت فرعی و دو تیمار آبشویی ‭LR‬0 و ‭LR‬1 (بترتیب بدون آبشویی و با اعمال آبشویی) به عنوان کرتصهای فرعی فرعی، در چهار تکرار به صورت طرح آماری بلوکصهای کامل تصادفی در قالب کرتصهای دو بار خرد شده و در تناوب گندم، چغندر قند و گلرنگ مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج عملکرد گندم نشان داد که افزایش شوری آب آبیاری اثر معنی داری بر کاهش عملکرد دانه، عملکرد کاه، وزن هزار دانه و ارتفاع گیاه داشت. مدیریت آبیاری با کاربرد آب شیرین با کیفیت S1 در مرحله جوانهصزدن و استقرار گیاه سبب افزایش معنی دار عملکرد دانه و کاه در سطوح شوری آب آبیاری گردید. آبشویی اثر معنیصداری در افزایش عملکرد دانه، کاه، وزن هزار دانه، ارتفاع گیاه و طول خوشه داشت. گندم در منطقه مورد مطالعه در مقابل شوری نیمهصحساس تا نیمهصمقاوم تشخیص داده شد. حد آستانهصی شوری و شیب کاهش عملکرد دانه به ترتیب ‮‭5/3‬ دسی زیمنس بر متر و ‮‭7/4‬ محاسبه شد. نتایج عملکرد چغندرقند نشان داد افزایش شوری آب آبیاری سبب کاهش معنیصدار عملکرد قند قابل استحصال شد. اعمال آبشویی عملکرد غده و قند قابل استحصال را بطور معنیصداری افزایش داد. اثر مدیریت آبیاری عیار خالص قند را نیز بطور معنیصداری افزایش داد. اثر متقابل مدیریت در آبشویی سبب افزایش عملکرد غده شد. چغندرقند در منطقه مورد مطالعه در مقابل شوری، مقاوم تشخیص داده شد. حد آستانهصی شوری و شیب کاهش محصول به ترتیب ‮‭5/1‬ دسی زیمنس بر متر و ‮‭0/43‬ محاسبه شد. نتایج عملکرد گلرنگ حاکی از آن است که اثر مدیریت اعمال آب شیرین تا مرحله استقرار گیاه در سطوح شوری آب آبیاری سبب افزایش تعداد بوته در هکتار، عملکرد بوته، عملکرد دانه، ارتفاع ساقه اصلی، تعداد طبق در بوته، وزن طبق یک بوته، وزن هزار دانه و درصد روغن دانهص گلرنگ شد. اعمال مدیریت آبشویی نیز به طور معنیصداری صفات فوقصالذکر را به جز وزن هزار دانه و درصد روغن دانهص افزایش داد. گلرنگ در منطقه مورد مطالعه در مقابل شوری، نیمهصمقاوم تشخیص داده شد. حد آستانهصی شوری و شیب کاهش محصول به ترتیب ‮‭6/4‬ دسی صزیمنس بر متر و ‮‭11/84‬ محاسبه شد. افزایش شوری آب آبیاری سبب افزایش در شوری، کلر، سولفات، کلسیم و منیزیم، سدیم و نسبت جذب سدیم خاک گردید. شوری خاک در پایان فصل سوم زراعی در تیمارهای شوری آب آبیاری S1، S2 و S3 در عمق 0 تا ‮‭90‬ سانتیصمتری خاک به ترتیب برابر 1/،‮‭11 7‬ و ‮‭12/3‬ دسیصزیمنس بر متر و از نظر آماری معنیصدار بود. شوری در تیمارهای فوق نسبت به ابتدای سال اول زراعی بترتیب ،‮‭69 9‬ و ‮‭89‬ درصد افزایش نشان داد. مدیریت اعمال آب شیرین تا مرحله استقرار گیاه در تیمار S2 مقدار شوری خاک را به مقدار قابل توجهی کاهش داد. اعمال آبشویی اگرچه شوری خاک را کاهش داد ولی میزان کاهش شوری محسوس نبود. بطورکلی اثر مدیریت آبیاری بر تغییر شوری و میزان یون صهای خاک بیشتر از آبشویی بود. نتایج نشان داد که اعمال مدیریت آبیاری و آبشویی در منطقه مورد مطالعه و شرایط مشابه منجر به افزایش عملکرد گیاهان میصگردد، ولی تاثیر مدیریت آبیاری در مرحله جوانهصزدن و استقرار گیاه بیش از آبشویی می باشد. در تناوب زراعی اعمال شده گیاه گلرنگ با توجه به تحمل به شوری، طول دوره کشت و اهمی ت تولید روغن میصتواند بعنوان گیاه مناسب و با الویت در اینگونه مناطق توصیه گردد. واژهصهای کلیدی: مدیریت آبیاری، آبشویی، شوری، نسبت جذب سدیم، گندم، چغندرقند، گلرنگ.