اثر تاریخ کشت و نقش علفهای هرز در آلودگی و بقا پاخوره گندم

به منظور شناسایی علفهای هرز میزبان قارچ ‭(Ggt) Gaeumannomyces graminis var. tritici ‬در استان فارس از مزارع گندم شهرستانهای شیراز و مرودشت، بازدید و علفهای هرز از مزارع گندم آلوده به بیماری پاخور در فصول مختلف و همچنین علفهای هرز موجود در مزارع آیش و تناوب با گیاهان غیر میزبان جمع آوری و جهت شناسایی و جداسازی به آزمایشگاه منتقل گردید. از علف های هرز جودره ، جو موشی، جو میش، فالاریس، لولیم(چچم)، یولاف وحشی، دم روباهی، چاودار و ارزن وحشی که دارای لکه های سیاه رنگ روی ریشه بودند، یک گونه قارچ با مشخصات ‭G.gramins ‬جدا گردید. براساس آزمون بیماریزایی جدایه های بدست آمده از علفهای هرز روی گندم، عدم بیماریزایی روی یولاف اهلی ‭(Avena sativa) ‬، اندازه آسکسپورها، نوع هیفوپودیوم، مشخصات این جدایه های با قارچ عامل بیماری پاخوره گندم ‭G.graminis var. tritici ‬مطابقت داشت. وجود علف های هرز که حامل قارچ عامل پاخوره در فاصله برداشت تا کاشت گندم بعدی ویا در شرایط آیش و تناوب با گیاهان غیر میزبان میتواند با عث بقا و افزایش بیماری پاخوره در کشت گندم بعدی گردد. تاثیر تاریخ کاشت بر بیماری پاخوره گندم به مدت سه سال متوالی در مزرعه ای واقع در نقش رستم در حومه مرودشت با سابقه آلودگی طبیعی به بیماری پاخوره گندم که درسه سال گذشته گندم کاشت گردیده بود، مورد بررسی قرار گرفت. بیماری پاخوره گندم در اولین سال آزمایش (گندم اول) بسیار شدید بود ودرسال دوم وسوم کاهش یافت. متوسط درصد گیاهان بیمار در ترکیب سه ساله در تاریخ کاشت اول، دوم ،سوم،چهارم و پنجم بترتیب ‮‭34‬%، ‮‭25/5‬ % ‮‭27‬، % ، ‮‭25‬ و‮‭21‬ % و شاخص بیماری بثرتیب4/،‮‭2 2/2 2‬،/،‮‭2/1 2‬و‮‭1/7‬(حداکثر 4) اندازه گیری گردید.در هر سال میزان بیماری در بین تیمارهای تاریخ کاشت متفاوت بود. در سال اول درصد گیاهان بیمار و شاخص بیماری پاخوره در گندم زودکاشت (اول آبان) بیشتر ازسا یر تیمارهای تاریخ کاشت بود وتفاوت معنی دار (‮‭05.0‬‭=P) ‬نشان داد. در سال دوم وسوم اختلاف در بین تیمارهای تاریخ کشت درمیزان بیماری بسیار کم و اختلاف معنی دار وجود نداشت، اگرچه میزان آن با تاخیر در تاریخ کاشت کمتر گردید. در سال اول آزمایش که میزان بیماری حداکثر بود، تاخیر در تاریخ کشت منجر به افزایش عملکرد در بعضی از تیمارها گردید. در سال دوم وسوم که میزان بیماری کم بود تاخیر در تارخ کشت تاثیری بر افزایش عملکرد نداشت. رگرسیون خطی بین میزان بیماری و عملکرد نشان داد که رابطه این دو متغیر منفی واز لحاظ آماری معنی دار میباشد. این به این معنی است که در یک زراعت گندم شدیدا آلوده به بیماری پاخوره گندم منجر به کاهش عملکرد حداکثر به میزان 3 تن در هکتار میگردد. در مدیریت کنترل بیماری پاخوره گندم انتخاب تاریخ کاشت با توجه به سابقه و شدت بیماری در کشت قبلی وکنترل علف های هرز و میتواند نقش مهمی در به حداقل رساندن خسارت در اثر بیماری ایفا نماید. واژه های کلیدی: گندم، تاریخ کاشت، بیماری پاخوره ، ‭Gaeumannomyces graminis var. tritici‬، علف های هرز