ارزیابی مزرعه ای مقاومت slow rusting نسبت به بیماری زنگ زرد در تعدادی از ارقام جدید، تجاری و لاین های امیدبخش گندم

زنگ زرد گندم با عامل Puccinia striiformis f. sp. tritici یکی از مهمترین بیماری های گندم می باشدکه تولید گندم را در مناطق خنک تهدید می کند. مقاومت میزبانی، اقتصادی ترین روش مدیریت زنگ زرد است و مقاومت تدریجی (نوعی مقاومت کمی) مقاومت پایداری گزارش شده است. در این مطالعه، پارامترهای مقاومت تدریجی (slow rusting) شامل ضریب آلودگی (CI)، شدت نهایی بیماری (FRS)، مقدار نسبی سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC) و نرخ آلودگی ظاهری (r) برای 70 ژنوتیپ گندم همراه با شاهد حساس طی دو سال از 1394 تا 1395 ارزیابی شدند. این مطالعه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل تحت شرایط آلودگی طبیعی و مصنوعی انجام شد. آلودگی مصنوعی ژنوتیپ ها با استفاده از جمعیت نژادی زنگ زرد که دارای ویرولانس بر روی ژن های مقاومت Yr2، Yr6،Yr7، Yr9، Yr17، Yr22، Yr23، Yr24، Yr25، Yr26، Yr27، YrA، Yr21، Yr31، Yr32 وYrSU بود، انجام شد. واکنش گیاهچه ای نیز تحت شرایط مزرعه ای ارزیابی شد. نتایج ارزیابی ها برای پارامترهای مقاومت نشان داد که ارقام مغان 3، آذر 2، الوند، سیستان، نیشابور، ارگ، توس، مهدوی، دریا، شهریار و بم همراه با رقم حساس بالاترین مقادیر FRS ، CI، r و rAUDPC را داشتند، و بنابراین به عنوان ارقام حساس گروه بندی شدند. هیجده رقم یا لاین در هر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل مقاوم بودند. هفده رقم یا لاین در مرحله گیاهچه ای مقاوم ولی در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) یا حساس تا نیمه حساس (MSS) نشان دادند. نه رقم (شماره های 2، 6، 7، 17، 19، 22، 34، 35، 36 ، 45) و هفت لاین (شماره های 1، 4، 7، 8، 9، 16، 22) در مرحله گیاهچه ای حساس ولی در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) نشان دادند. بنابراین این ارقام و لاین ها با داشتن مقادیر پایین پارامترهای مختلف مقاومت به احتمال زیاد دارای درجات متفاوتی از مقاومت تدریجی یا HTAP (مقاومت غیر اختصاص- نژادی یا پایدار) می باشند. بقیه ارقام و لاین ها سطح پایینی از مقاومت تدریجی داشتند. تجزیه خوشه ای بر اساس واکنش گیاهچه ای و گیاه کامل، ارقام و لاین ها را در گروه های مختلفی قرار داد که این حالت نیز بیانگر تنوع بالای ارقام و لاین ها از نظر واکنش نسبت به بیماری زنگ زرد بود. کلمات کلیدی : مقاومت تدریجی(Slow rusting) ، مقاومت گیاهچه ای ، زنگ زرد، Puccinia striiformis f. sp. tritici