واکنش کلزا نسبت به مواد موثر بر رشد در شرایط تنش خشکی و گرما در منطقه شمال خوزستان

به منظور بررسی واکنش کلزا (رقم Hyola401) نسبت به محلول پاشی مواد موثر بر رشد و ریز مغذی ها در شرایط تنش های خشکی و گرما در دو آزمایش در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد به مورد اجرا گذاشته شد. بررسی تاثیر محلول پاشی اسید آسکوربیک، اسید سالیسیلیک و متانول در شرایط تنش کم آبیاری آزمایشی بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی در سه سطح شامل آبیاری پس از 70 میلیمتر تبخیر از تشتک به عنوان شاهد (آبیاری مطلوب)، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی بود. عامل فرعی نیز در 10 سطح شامل(اسید آسکوربیک با غلظت 100، 200 و 300 میلی گرم در لیتر، اسید سالیسیلیک با غلظت 100، 200 و 300 میکرومول، متانول با غلظت 10%، 20% و 30% حجمی،و شاهد بصورت محلول پاشی با آب مقطر) بود. نتایج نشان داد که حداکثر فعالیت آنزیم های کاتالاز و پلی فنل اکسیداز در شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی (تنش شدید خشکی) و محلول پاشی با اسید سالیسیلیک (300 میکرو مول) مشاهده گردید. بالاترین میزان فعالیت آسکوربات پراکسیداز نیز در شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی و محلول پاشی با اسید آسکوربیک (300 میلی گرم در لیتر) بدست آمد. با افزایش شدت تنش خشکی میزان کلروفیل b و کاروتنوییدها افزایش یافت، اما کلروفیل a کاهش یافت.شدت تنش خشکی ناشی از قطع آبیاری در مرحله گلدهی به حدی بود که اعمال تیمارهای مختلف محلول پاشی نیز نتوانست کاهش عملکرد دانه را جبران کند، اما در شرایط قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی و محلول پاشی با اسید آسکوربیک (300 میلی گرم در لیتر) عملکرد دانه تا حدودی بهبود یافت و در مقایسه با سایر تیمارهای محلول پاشی برتر بود. در شرایط رطوبتی مطلوب نیز کاربرد اسید آسکوربیک (300 میلی گرم در لیتر) و اسید سالیسیلیک (100 میکرو مول) نیز از تاثیر مثبتی بر عملکرد دانه برخوردار بودند.تاثیر تنش گرمای ناشی از تاخیر در تاریخ کاشت و محلول پاشی مواد موثر بر رشد آزمایشی بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال به مورد اجرا گذاشته شد. عامل اصلی شامل تاریخ کاشت در 3 سطح(15 آبان، 5 آذر و 25 آذر ماه) و عامل فرعی نیز در 10 سطح شامل(اسیدآسکوربیک با غلظت 100، 200 و 300 میلی گرم در لیتر، سالیسیلیک اسید با غلظت 100، 200 و 300 میکرومول، متانول با غلظت 10%، 20% و 30% حجمی، و شاهد بصورت محلول پاشی با آب مقطر) در 3 تکرار بود. تاریخ کاشت 15 آبان به عنوان شرایط مطلوب و تاریخ کاشت های 5 آذر و 25 آذر ماه به ترتیب به عنوان تنش ملایم و شدید گرما در نظر گرفته شدند. مقایسه میانگین های مربوط به اثر متقابل تنش گرما و محلول پاشی مواد موثر در رشد بر عملکرد دانه در دو سال آزمایش نیز نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (4540 کیلوگرم در هکتار) در شرایط مطلوب (تاریخ کاشت اول) به محلول پاشی اسید آسکوربیک (300 میلی گرم در لیتر) اختصاص یافت. عدم کاربرد مواد موثر بر رشد هم در شرایط مطلوب و هم تنش ملایم و شدید گرما افزایش میزان مالون دی آلدیید را بدنبال داشت. کلید واژه ها: تنش، خشکی، گرما، آنزیم، متابولیت، عملکرد دانه