گزارش معرفی رقم گیلانه رقم جدید برنج با منشا ارقام بومی ایرانی

ارقام محلی ایرانی ضمن برخورداری از سازگاری وسیع در شرایط مختلف محیطی، به عنوان یک منبع با ارزش در ایجاد جمعیت های اصلاحی به حساب می آیند. نیاز آبی کمتر و بالا بودن کیفیت پخت و بازارپسندی ارقام محلی از دلایل مهم کشت این ارقام با وجود تولید پایین، حساسیت به بیماری و عارضه خوابیدگی در مناطق شمالی و حتی سایر استان ها می باشد. بنابراین دستیابی به ارقام مشابه ارقام محلی با دوره رشد و نیازآبی کمتر و دارا بودن کیفیت پخت مطلوب با عملکرد مناسب و مقاوم به خوابیدگی از اولویت های مهم تحقیقاتی به شمار می آید. بر این اساس، جمعیت های اصلاحی مختلف با انجام تلاقی های ساده و برگشتی با استفاده از ارقام محلی و دو رقم اصلاح شده تشکیل و طی سال های 1385 الی 1389 خالص سازی لاین ها جهت دسترسی به لاین های پاکوتاه و زودرس مشابه ارقام محلی انجام شد.گزینش از هر جمعیت بر اساس خصوصیاتی نظیر ارتفاع بوته مناسب، زودرسی، تعداد خوشه های بارور و تعداد دانه در خوشه با استفاده از روش اصلاحی شجره ای صورت گرفت که منجر به انتخاب 61 لاین امیدبخش گردید.لاین های انتخابی (61 لاین امیدبخش) به همراه سه لاین حاصل از تلاقی برگشتی طی سال های زراعی 1390 و 1391 از نظر خصوصیاتی مانند عملکرد، ارتفاع بوته، زودرسی و صفات کیفی نظیر میزان آمیلوز مورد بررسی قرار گرفتند. از مجموع 64 لاین، تعداد 8 لاین امیدبخش انتخاب و به همراه دو رقم صالح و آبجی بوجی به عنوان شاهد طی دو سال زراعی(1393- 1392) در آزمایش سازگاری و پایداری مورد بررسی قرار گرفتند که منجر به گزینش لاین حاصل از تلاقی برگشتی بین دو رقم صالح و آبجی بوجی گردید. لاین مذکور با عملکرد دانه 5/5-5 تن در هکتار، وزن صد دانه 6/2-5/2 گرم، تعداد دانه پر 130-125 عدد، ارتفاع بوته 115-105 سانتیمتر و میزان آمیلوز 21-20 درصد، ضمن برتری نسبت به والدین خود جز ارقام زودرس و پاکوتاه محسوب شده و از کیفیت پخت مشابه ارقام محلی ایرانی برخوردار می باشد.کاهش بارز و بسیار آشکار ارتفاع بوته در لاین حاصل از تلاقی برگشتی (BC4) نسبت به رقم محلی آبجی بوجی با ارتفاع بوته 37/2 ± 8/161 سانتی متر باعث گردیده است که لاین مذکور نسبت به عارضه خوابیدگی مقاوم باشد. زودرس بودن رقم نیز از مزیت های دیگر آن به شمار می آید که برداشت محصول قبل از بارش های آخرفصل و عدم برخورد با نسل دوم و سوم آفت کرم ساقه خوار و از همه مهمتر مصرف کمتر آب برای آبیاری را به دنبال دارد. نتایج حاصل از ارزیابی رقم جدید (گیلانه) به همراه رقم بومی هاشمی در پنج شهرستان استان گیلان (فومن، صومعه سرا، لاهیجان، رضوانشهر و آستانه اشرفیه) در مزارع کشاورزان پیشرو نشان داد که در تمامی شهرستان ها عملکرد دانه رقم گیلانه بیشتر از رقم هاشمی بود. ارتفاع بوته رقم گیلانه با اختلاف 25-20 سانتی مترکمتر از رقم هاشمی و طول دوره رشد از زمان بذرپاشی تا مرحله رسیدن کامل در رقم گیلانه بین 121-98 روز و در رقم هاشمی بین 123-101 روز بود. تمامی کشاورزان مناطق مورد بررسی در زودرس بودن رقم جدید گیلانه اتفاق نظر داشتند و این صفت را در کنار مقاومت آن نسبت به ورس یکی از خصوصیات بارز این رقم می دانستند و موافق معرفی رقم گیلانه به عنوان یک رقم جدید در استان گیلان بودند.کلمات کلیدی: برنج، گیلانه، اصلاح نباتات مشارکتی، تلاقی برگشتی