جمع بندی پژوهش های انجام شده در مورد کاربرد سدهای تاخیری پاره سنگی در کنترل سیل و بهره برداری از سیلاب

سدهای تاخیری سنگریزه ای پاره سنگی از جمله سازه هایی هستند که در عین ارزان بودن مصالح و ساده بودن تکنولوژی ساخت، کاربرد مناسبی در کنترل و مهار سیلاب دارند. با توجه به مرتبط بودن و هم خانواده بودن این سازه ها با سازه های متداول و معمول صنعت آبخیزداری، لزوم استفاده از این سازه ها (سدهای تاخیری پاره سنگی) بر محققین صنعت آبخیزداری پوشیده نیست. لزوم تحقیق و مطالعه این سازه ها از دیرباز تاکنون برای محققین محرز شده و مرتبا در لایه های متفاوت کارشناسی و تحقیقاتی (کتابخانه ای، آزمایشگاهی، میدانی و عددی) مورد تحقیق بوده است. ولیکن هنوز به طور متقن نمی توان دستورالعمل و نسخه فنی مهندسی متناسبی از آن پیچید. با توجه به توضیحات، روند انجام تحقیق بدین صورت است که ابتدا طرح های پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سپس پژوهش های سایر دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی داخل و خارج از کشور و پایان نامه ها جمع آوری، کد گذاری، هم پوشانی، سرشکن نمودن خطاها، تجمیع آرا، تصحیح و مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرند. با استفاده از نتایج تحقیقات آزمایشگاهی محققین و بررسی رفتار هیدرولیکی جریان همزمان درون و روگذر در بندهای تاخیری تورسنگی سرریزشونده مشخص شد که: دبی بدون بعد تابع مستقیم نسبت عمق آب در سراب به طول سازه ، اختلاف نسبی اعماق سراب و پایاب، قطر بدون بعد ذرات و شیب بستر است. در رینولدزهای بیش از ‮‭5000‬ اثرات لزجت (یا همان مقیاس) بر دبی ناچیز است. بنابراین در محاسبه دبی جریان درون سازه های واقعی که به نسبت ابعاد بزرگتری دارند با اطمینان می توان از مدل های جریان آشفته استفاده نمود. با افزایش زاویه شیب وجوه بند نسبت جریان رو به درون گذر کاهش می یابد. در عمق آب بالادست ثابت میزان جریان روگذر به درون گذر با افزایش اندازه دانه بندی مصالح بدنه سد، کاهش می یابد. با افزایش نسبت عمق آب در بالادست بند به عمق آب در پایین دست، نسبت دبی جریان روگذر به درون گذر افزایش می یابد و با افزایش آن اثر طول و نسبت عمق آب در بالادست بند به عمق آب در پایین دست بر نسبت جریان رو به درون گذر بیشتر می گردد. با افزایش طول بند پاره سنگی نسبت دبی عبوری از روی بند به کل دبی عبوری از سازه در ابتدا افزایش یافته و پس از رسیدن به حداکثر خود شروع به کم شدن و تخلیه به درون بدنه بند می نماید. جریان عبوری از روی بند پاره سنگی یک جریان متغیر مکانی با کاهش دبی محض نبوده بلکه در ابتدا به صورت یک جریان متغیر مکانی با افزایش دبی است و پس از رسیدن دبی عبوری از روی سازه به حداکثر خود دوباره شروع به کاهش نموده و به تدریج به درون بدنه سازه نفوذ می نماید. جریان روگذر شبیه جریان در مجاری روباز است ولی سرعت جریان در کف صفر نیست بلکه جریان روی بستر متخلخل سرعت لغزشی را دارد. در محیط متخلخل دو نوع جریان وجود دارد یکی جریان تراوش نرمال که از معادلات جریان غیردارسی پیروی می کند و دارای سرعت یکنواخت است و دیگری جریان انتقالی که بالای محدوده جریان تراوش نرمال وجود دارد. توزیع لگاریتمی سرعت در قسمت روباز صادق است. تنش برشی در کف مجرای روباز تحت تاثیر جریان روباز و تراوا قرار می گیرد. کلید واژه: سدتاخیری، جریان غیر دارسی، جریان درون گذر، جریان روگذر، سد سنگریزه ای.