بررسی گستره کارآیی اخبار علاجیّه ترجیحیّه

تعارض ادله، در شمار مسائل اساسی اصول فقه و علم الحدیث است. تعارض گاه غیر مستقر بوده و از رهگذر جمع عرفی بین ادله برطرف می­گردد. گاهی نیز تعارض مستقر و پایدار بوده و جمع عرفی امکان‌­پذیر نیست. در فرض استقرار، دو دلیل یا از ناحیه سند، دلالت و جهت صدور برابرند و یا یکی نسبت به دیگری، رجحان دارد. «اخبار علاجیّه» با بیان راهکارهایی درصدد رفع تعارض مستقر میان روایات برآمده و در فرض تعادل متعارضین، حکم به تساقط همه یا تخییر بین آنها نموده و در فرض همتا نبودن ادله، دو گزینه تخییر یا ترجیح را پیش روی مخاطب نهاده است. اخبار علاجیّه با مضمون ترجیح یک طرف، بی­شک دو روایت متعارض با نسبت تباین کلی را ­دربرمی­گیرد. ­حال آیا می­توان با توجه به راه­کارهای ترجیح، تعارض میان دو روایت با نسبت تباین جزیی را نیز رفع نمود؟ و آیا امکان تعدی از مرجحات منصوص به ­مزیت­های غیر منصوص وجود دارد؟ همچنین آیا می­توان از «دو حدیث متخالف»، به ­عنوان موضوع مذکور در اخبار علاجیّه، به موضوعی دیگر همچون قرائات متعارض تعدی کرد؟ این نوشتار با توجه به دو مسلک موجود پیرامون ترجیح یعنی تعبدی و عقلایی‌بودن آن، پاسخگوی پرسش­های فوق است. بنا بر مسلک اول، تعدی از مرجحات منصوص مشکل می‌نماید تا چه رسد به تعدی از «روایات متخالف»به عنوان موضوع مذکور در اخبار علاجیّه به دیگر موضوعات همچون «اختلاف قرائات» درحالی‌که طرفداران مسلک عقلایی‌بودن، در رفع تعارض میان مطلق طرق و امارات، مبسوط­الید بوده و توان اخذ طرف دارای مزیّت و طرح جانب دیگر را دارند.  

Keywords:

تعارض , اخبار علاجیّه , ترجیح , تعبدی , عقلایی