کارایی فرضیه در ادبیا‌ت‌پژوهی

دانش ناگزیر از پژوهش است؛ پژوهشی سخته و پرورده که دغدغۀ رفع مشکلات و حلّ مجهولات را داشته باشد و به استانده‌های علمی‌نگری و علمی‌نگاری پایبند بوده باشد. ادبیات نیز آن‌گاه که نه به‌مثابه «متن‌بودگیِ خلّاقانه»، که همچون ابژه‌ای قابل شناسایی بدان نگریسته می‌شود، شایستة آن است که از جوانب متفاوت و به شیوه‌های مختلف به‌شکل علمی واکاوی شود (:ادبیات‌پژوهی). پژوهش ادبی اصیل نیز چونان هر پژوهش اصیلی در دیگر شاخه‌های دانش، نیازمند «فرضیه» است. فرضیه، انگاره‌ای در برابر مسئلۀ پژوهش و پاسخی ارتجالی و ابتدایی بدان است. از موارد اهمیت فرضیه، تشخیص درستِ پیشینۀ پژوهش، تبیین نقشۀ پژوهش و تعیین روش پژوهش تا رسیدن به سنجیده‌ترین پاسخ را می‌توان برشمرد. به‌دلیل آنکه پژوهش‌های ادبی، عمدتاً پژوهش‌های توصیفی‌اند، کیفیّت فرضیه نیز در این پژوهش‌ها منطق خاص خود را دارد. این جستار با تکیه‌بر مطالعۀ کتابخانه‌ای و به‌گونۀ توصیفی - تحلیلی در پی تبیین این مسئله است که آیا فرضیه‌سازی در ادبیات‌پژوهی کارایی دارد و اگر چنین است، به‌دلیل تفاوت ماهوی ادبیات با دانش‌های دیگر، فرضیه در ادبیات‌پژوهی باید چگونه باشد. پاسخ‌یابی برای این مسائل، ازجمله با نقد تئوری «فرضیۀ فرایندنگر» در مطالعات ادبی همراه بوده است. کلید واژه‌ها: پژوهش ادبی، روش تحقیق، نظریه، فرضیه

Keywords:

پژوهش ادبی , روش تحقیق , نظریه , فرضیه