بررسی شگردهای داستانک‌پردازی در بحر طویل‌های ابوالقاسم حالت

کوتاه­نویسی و کمینه­گرایی در ادبیات داستانی در شکل­گیری نوع ادبی «داستانک» مؤثّر بوده است. ایجاز و اختصار، به‌کارگیری بن­مایة جذّاب و دوری از زبان پیچیده از مؤلّفه­های این ­گونۀ ادبی است. در بسیاری از مواقع سرایندگان بحر طویل­ تلاش می­کنند به شیوۀ داستان­پردازی، اندیشه­های خود را به خواننده القا کنند. هدف از پژوهش حاضر، سنجش، ارزیابی و نشان­دادن قابلیّت این نوع ادبی در پرداخت داستان است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی «بحر طویل»­های ابوالقاسم حالت را بررسی کرده است و تلاش دارد به این پرسش­ها پاسخ دهد که سراینده در داستانک­های خود از چه شگرد­ها و عناصری بهره گرفته ­است و چه ویژگی­هایی از حکایات ابوالقاسم حالت با شاخصه­های داستانک­ها مطابقت دارد؟ براساس نتایج این پژوهش، ابوالقاسم حالت با تلفیق شیوه­های کهن و نو داستان­نویسی، نمونه­هایی از داستانک­های طنز خلق کرده است که به لطیفه­ای بلند می­ماند. تناسب الفاظ و مفاهیم که روشنگر پیام داستانک­هاست، شگرد ویژۀ او در آفرینش این نوع ادبی است. جمله­های پایانی داستانک­ها را می­توان نتیجه، هدف و عامل اصلی طنز دانست و این یکی از تفاوت­های داستانک­های بحر طویل با داستان­های کوتاه است. حضور شخصیت­های حقیر، گزینش برشی کوتاه از زمان، و محدویّت مکان از وجوه مشترک «بحر طویل»­ها با داستانک است و طنزگونگی، بهره­گیری از تمثیل و توصیف از عمده­ترین تفاوت­های حکایات بحر طویل با داستانک شمرده می­شود.

Keywords:

ابوالقاسم حالت , بحر طویل , داستانک , عناصر داستانی