تحلیل محتوای کتاب‌های‌ درسی دین و زندگی دوره متوسطه بر مبنای اصول و روش‌های تربیتی مستخرج از المحجه البیضاء فی‌التهذیب الاحیاء (با تأکید بر بخش عادات و منجیات)

هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دین و زندگی دوره متوسطه بر مبنای اصول و روش‌های تربیتی مستخرج از کتاب المحجه البیضاء فی‌التهذیب الاحیاء با تأکید بر بخش منجیات و عادات است. روش پژوهش، ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی ﺍﺳـت. جامعه تحلیلی کتاب‌های دین و زندگی دوره متوسطه و پیش‌دانشگاهی در سال تحصیلی1390 بود. نمونه تحلیلی «متن درس» و «گام‌های آخر» که به‌عنوان فعالیت پایانی هر درس در نظر گرفته شده، بوده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات «سیاهه وارسی محتوا» بود که پایایی آن با استفاده از ضریب کاپا برابر 52/0 که ضریب معنی‌دار است، محاسبه شد و روایی آن مورد تائید متخصصان قرار گرفت. داده‌های حاصله با استفاده از آمار توصیفی، محاسبه فراوانی و درصد و آمار استنباطی آزمون مجذور خی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های حاصل حاکی از این است که اصول و روشهای تربیتی در کتاب‌های چهار پایه تحصیلی متوسطه به‌طور معنی‌داری متفاوت به‌کار رفته است اما این تفاوت‌های معنی‌دار در مورد بخش گام‌های تربیتی کتاب، مشاهده نشد. در همه پایه‌های تحصیلی(به‌استثنای پایه اول) محتوای کتاب‌های دین و زندگی بیشتر به اصول تعقل و عدالت پرداخته است. البته با افزایش پایه تحصیلی، توجه به «تعقل» در متون افزایش‌ یافته است. همچنین در پایه‌های دوم و سوم به اصل «تذکر» تقریباً به یک نسبت توجه شده است. بررسی روشهای تربیتی ده‌گانه در متن کتاب پایه‌های مختلف نشان داد که به روشهای «تعلیم حکمت»، «تزکیه» و «ابراز توانایی» در کلیه کتاب‌ها توجه شده است و این تأکید در پایه اول بیشتر از دیگر پایه‌ها است. در گام‌های تربیتی کتابهای سه پایه تحصیلی، اصل "تذکر" بیشترین فراوانی و اصل "عدل" کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. شاید بتوان گفت این تفاوت با هدف مؤلفان در تدوین بخش گام‌های تربیتی همسو باشد. به‌طورکلی می‌توان گفت متن درس‌ها بیشتر جنبه عقلانی و متن گام‌های تربیتی بیشتر جنبه تهییجی دارد. 

Keywords:

Almahjat Al _Beyzaa fel Tahzib al Ahya , “Din va Zendegi” textbook , educational principles , educational methods , high school level , المحجه‌البیضاء فی‌التهذیب‌الاحیاء , کتاب درسی دین و زندگی , اصول تربیتی , روشهای تربیتی , دوره متوسطه