جنسیت در مقالات علمی فارسی‌زبان: مطالعۀ پیکره بنیاد نشانگرهای فراگفتمان تعاملی براساس انگارۀ هایلند

«فراگفتمان» اصطلاحی برای نامیدن امکانات فرازبانی برای برقراری تعامل در گفتمان است. الگوی این پژوهش، انگارۀ هایلند (2005) است. در انگارۀ هایلند یکی از دو طبقۀ اصلی فراگفتمان، فراگفتمان تعاملی است که با تمرکز بر شرکت‌کنندگان در تعامل، بر هویت گوینده یا نویسنده و هنجارهای جامعه کنشی تأکید می‌ورزد و شامل 5 نوع نشانگر متفاوت است. هدف پژوهش حاضر، دستیابی به پاسخ این سؤال است که آیا تفاوت معناداری ازنظر جنسیت در کاربرد کلی نشانگرهای فراگفتمان تعاملی و نیز میان توزیع انواع نشانگرهای فراگفتمان تعاملی موجود در مقالات علمی-پژوهشی وجود دارد یا خیر. برای نیل به این هدف، پیکره‌ای مشتمل بر 30 مقالۀ علمی - پژوهشی فارسی تک نویسنده منظور شد که نیمی از مقالات به قلم زنان و نویسندۀ نیم دیگر، مردان بودند. سپس پیکره به دقت و با در نظر گرفتن بافت موقعیت ارزیابی شد تا انواع نشانگرهای تعاملی موجود و بسامد رخداد آنها تعیین شوند. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نشان داد با توجه به متغیر جنسیت، تفاوت معناداری در میزان فراوانی نشانگرهای فراگفتمان تعاملی به‌صورت کلی وجود دارد. در بازبینی تفکیکیِ انواع نشانگرهای فراگفتمان تعاملی در ارتباط با متغیر جنسیت نیز مشخص شد دربارۀ تردیدنماها، نگرش‌نماها و خوداظهارها تفاوت معنادار وجود دارد و فقط دربارۀ یقین‌نماها و دخیل‌سازها تفاوت معناداری مشاهده نمی‌شود؛ ازاین‌رو با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان ادعا کرد رویکرد جنسیت‌گرا دربارۀ تمایز میان زنان و مردان در استفاده از صورت‌های زبانی تأیید می‌شود.

Keywords:

فراگفتمان , نشانگرهای فراگفتمان تعاملی , جنسیت , مقالات علمی فارسی , انگارۀ هایلند