بررسی و نقد پروژﮤ بازسازی میراث حسن حنفی

میراث و تجدد، چالش‌انگیزترین و شاید حساس‌ترین ﻣﺴﺌﻠﮥ دویست سال گذﺷﺘﮥ جهان اسلام است. دربارﮤ این مسئله، خوانش‌ها و رویکردهای متفاوت و گاه متناقض و افراطی و تفریطی شکل گرفته است. بی‌تردید این مسئله ازجمله موضوع‌های متداول و مکرر در گفتمان فکری جهان عرب است و ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در تاریخ ملت‌ها و روند توﺳﻌﮥ آنها، موضوع میراث ﻧﻘﻂﮥ کانونی است؛ اما میان کسانی که میراث را رد می‌کنند یا ﺗﺄیید می‌کنند و بر آن ﺗﺄکید، اختلاف نظر جدی وجود دارد. آنچه آنها را به این مسئله واداشت، همان وضعیت اسفناک و واقعیت تلخ جهان اسلام‌عرب بود. به علت شکست‌های پی‌درپی و فاجعه‌بار در جهان عرب، پروژه‌های نوسازی و نوزایشِ نیازمند به بازاندیشی، در مفهوم متن شکل گرفت و حتی تشدید شد. حسن حنفی (1935م/1353ق) اندیشمند و نظریه‌پرداز و از نواندیشان دینی معاصر و نظریه‌پرداز جریان چپ اسلامی است. پروژﮤ او در زﻣﻴﻨﮥ بازسازی میراث، از طرح‌های سترگ در جهان اسلام‌عرب به شمار می‌رود. حنفی پروژﮤ بازاندیشی و بازسازی میراث گذشته را برای حل بحران‌ها و مسائل چالشی جهان اسلام‌عرب مطرح کرد. روش‌های حنفی در زﻣﻴﻨﮥ خودآگاهی سیاسی، در حکم راهکار اساسی برای برون‌رفت از بحران، تنها از نظریه‌پردازی‌های متفکران غرب در ابتدای قرن بیستم نشئت گرفته است. این مقاله این پرسش‌ها را بررسی می‌کند: از دیدگاه حنفی تعریف میراث چیست؟ مؤلفه‌ها و مبانی فکری و رهیافت‌های پروژﮤ بازسازی میراث چیست؟

Keywords:

حسن حنفی , جهان عرب , بازسازی میراث , پدیدارشناسی هوسرل