بررسی ‌رابطه شاخص جریان پایه با شاخص‌های منحنی تداوم جریان در مقیاس ملی

چکیده سابقه و هدف : شناخت و درک رابطه بین مولفه‌های مختلف حوضه می‌تواند به بهبود و توسعه پیش‌بینی‌ها‌ در حوضه‌های فاقد آمار کمک کند. مقدار واقعی جریان پایه نامشخص است و نظر به اینکه منحنی تداوم جریان با استفاده از داده‌های مشاهداتی تهیه می‌شود، لذا شناخت و تحلیل روابط بین شاخص‌های منحنی تداوم جریان با شاخص جریان پایه منجر به دست‌یابی به اطلاعاتی برای استفاده بهینه از شاخص‌های منحنی تداوم جریان به‌عنوان پارامتر برآورد کننده شاخص جریان پایه، خواهد شد. هدف از این پژوهش، بررسی و شناخت رابطه شاخص جریان پایه با شاخص‌های منحنی تداوم جریان در اقالیم مختلف کشور ایران می‌باشد. مواد و روش‌ها: ابتدا با تهیه نقشه اقلیم کشور و تقاطع آن با مرز حوزه‌های آبخیز رتبه چهار، حوضه‌های واقع در هر منطقه اقلیمی تفکیک شد. سپس تعداد حداقل سی ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری سال‌های1355-1390در هر منطقه اقلیمی انتخاب شد. منحنی تداوم جریان با استفاده از داده‌های دبی روزانه بلند‌مدت، ترسیم و شاخص‌های,Q2, Q5,Q10, Q15,Q20,Q50,Q75,Q90‌ استخراج شد. شاخص آخرین نقطه عطف منحنی تداوم جریان(QFinal) در محل شیب صفر منحنی با استفاده از کد‌نویسی در محیط متلب، استخراج شد. سپس شاخص جریان پایه با استفاده از الگوریتم فیلتر رقومی برگشتی تک پارامتره با استفاده از داده‌های دبی روزانه بلند مدت محاسبه شد. سرانجام روابط رگرسیونی بین شاخص‌های منحنی و میانگین سالانه شاخص جریان پایه در مناطق مختلف اقلیمی استخراج و تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین همبستگی بین شاخص‌های منحنی تداوم جریان با شاخص جریان پایه در حوضه‌های منطقه بسیار‌مرطوب با ضریب تبیین 84/0 مربوط به شاخص‌های دوره پرآبی منحنی است ولی در دو منطقه مرطوب و نیمه‌مرطوب، بیشترین همبستگی مربوط به شاخص دوره کم‌آبی با ضریب تبیین 63/0 و 69/0 است. بیشترین ضریب تبیین بین شاخص منحنی در نقطه شیب صفر با شاخص جریان پایه، مربوط به منطقه بسیار‌مرطوب به میزان 85/0 است. در جمع‌بندی کلی نتایج قابل ذکر است که روابط همبستگی بین شاخص-های بخش انتهایی منحنی تداوم جریان با میانگین سالانه شاخص جریان پایه، در حوضه‌های اقالیم مرطوب، نیمه‌مرطوب، مدیترانه‌ای و نیمه‌خشک، یک رابطه قوی و قابل توصیه برای مقاصد تحلیل منطقه‌ای و پیش‌بینی و برآورد می‌باشد. ولی در حوضه‌های منطقه خشک این رابطه دارای استثناء است و شاخص‌های بخش پرآبی منحنی این نقش را به عهده دارند. در حوضه‌های منطقه بسیار‌مرطوب، ضریب تبیین کلیه شاخص‌های منحنی تداوم جریان با شاخص جریان پایه، قابل اعتماد و استفاده است. نتیجه‌‌گیری: در جمع‌بندی کلی نتایج، قابل ذکر است که روابط همبستگی بین شاخص‌های بخش انتهایی و موسوم به کم آبی منحنی تداوم جریان با میانگین سالانه شاخص جریان پایه، در حوضه‌های اقالیم مرطوب، نیمه‌مرطوب، مدیترانه‌ای و نیمه‌خشک، یک رابطه قوی و قابل اعتماد و توصیه برای تحلیل منطقه‌ای و پیش‌بینی و برآورد می‌باشد. ولی در حوضه‌های منطقه خشک این رابطه دارای استثناء است و شاخص‌های بخش پرآبی منحنی، این نقش را به عهده دارند، و بیشترین همبستگی را به خود اختصاص داده‌اند. در حوضه‌های واقع در منطقه بسیار‌مرطوب نیز ضریب تبیین کلیه شاخص‌ها با شاخص جریان پایه دارای قابلیت اعتماد و استفاده است. نتایج کلی در حوضه‌های تمامی مناطق اقلیمی، پارامتر شاخص‌های منحنی تداوم جریان را به‌عنوان پارامتر قابل اعتماد و پیش‌بینی کننده شاخص جریان پایه، نشان می‌دهد. واژه‌های کلیدی: برآورد، تفکیک هیدروگراف جریان، شاخص جریان پایه، شاخص منحنی تداوم جریان، همبستگی

بررسی ‌رابطه شاخص جریان پایه با شاخص‌های منحنی تداوم جریان در مقیاس ملی Keywords:

برآورد , تفکیک هیدروگراف جریان , شاخص جریان پایه , شاخص منحنی تداوم جریان