پرتوهای یون‌ساز و تأثیر کاربرد آن بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی پساب فاضلاب

منابع تأمین مواد آلی و آب برای خاک‌های زیر کشت ایران محدود بوده و جوابگوی نیاز روزافزون بخش کشاورزی به کودهایآلی و آب نیست. بنابراین، به‌دلیل کمبود این منابع، استفاده از لجن فاضلاب و پساب پیشنهاد شده است. پساب، فاضلاب و لجن فاضلاب بسته به منشأ آن‌ها دارای انواع آلودگی‌های میکروبی، آلی و معدنی بوده، لذا استفاده از روش‌های نوین گندزدایی و تصفیه آن‌ها پیش از مصرف ضروری است. یکی از این شیوه‌ها استفاده از روش پرتوتابی برای گندزدایی پساب و لجن فاضلاب می‌باشد. امکان استفاده از پرتوهای غیریون‌ساز ماورای بنفش(UV) و یون‌ساز گاما و بیم الکترون برای گندزدایی پساب وجود دارد. سازوکار متفاوت گندزدایی پرتو یون‌ساز (تشکیل رادیکال‌های آزاد هیدروکسیل، هیدروژن، الکترونهیدراته و غیره) و غیریون‌ساز (آسیب مستقیم به DNA ریزجانداران و تشکیل ترکیب‌های نوری مانند دیمر پیریمیدین) باعث شده روش پرتوهای غیریون‌ساز  UVبه عوامل محیطی مانند مقدار جامدات معلق،موادآلی و معدنی قابل اکسایش، اکسیژن محلول، pH، دما و غیره وابسته باشد.از معایب دیگر UV در مقایسه با پرتوهای یون‌ساز می‌توان به محدودیت استفاده از آن صرفاً برای گندزدایی پساب ثانویه، امکان رشد مجدد ریزجانداران غیرفعال شده با آن و تغییرات فصلی بازده گندزدایی اشاره نمود. برای گندزدایی لجن فاضلاب فقط می‌توان از پرتوهای یون‌ساز استفاده کرد. در بین پرتوهای یون‌ساز، پرتو گاما نسبت به بیم الکترون مزایایی مانند قدرت نفوذ عالی، امکانپرتودهیسطحمقطعضخیم‌ترازلجن، دُز کشنده پایین برای حذف عوامل بیماری‌زا و غیره داشته که باعث استفاده گسترده‌تری از آن می‌شود. با توجه به نتایج رضایت‌بخش استفاده از پرتوهای یون‌ساز در تصفیه و گندزدایی پساب، فاضلاب و لجن فاضلاب در نقاط مختلف دنیا، نتایج بررسی حاضر می‌تواند تأکیدی بر امکان استفاده از روش پرتوتابی یون‌ساز در گندزدایی پساب، فاضلاب و لجن فاضلاب در ایران باشد. 

پرتوهای یون‌ساز و تأثیر کاربرد آن بر ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی پساب فاضلاب Keywords:

پرتوهای یون‌ساز , پساب , فن‌آوری هسته‌ای , لجن فاضلاب , گاما