کاربرد توسعۀ میان‌افزا در شناسایی عرصه‌های مداخله در بافت‌های شهری (نمونۀ موردی: محدودۀ تجریشِ منطقۀ یک تهران)

در پی رشد بی­رویۀ جمعیت ناشی از مهاجرت که اغلب در شهرهای موجود در کشورهای در حال توسعه رخ می­دهد؛ شاهد رشد بی­قوارۀ شهرها و گسترش افقی آنها به بهانۀ تامین نیاز مسکن هستیم. از این رو جهان امروز با مشکلات عمده­ای از جمله مشکلات ناپایداری محیط­های شهری، بحران انرژی، کاهش منابع طبیعی و عدم مدیریت صحیح در زمین­های شهری مواجه است. علاوه بر موارد فوق، نادیده گرفتن و رها کردن بافت تاریخی که هویت و سرمایۀ هر سرزمین قلمداد می­شود، بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر بسیاری از برنامه­ریزان بر روی توسعۀ میان­افزا به عنوان راهبردی جهت حل مشکلات ناشی از مدیریت رشد و توسعۀ شهری، تجدید حیات مراکز شهری، مسکن و توسعۀ پایدار متمرکز شده­اند.  درایران اصلی ترین پتانسیل توسعۀ میان­افزای شهری، بافت­های قدیمی هستند، که مبحث نوسازی و بهسازی در این بافت­ها سال­هاست که آغاز شده است و با توجه به گستردگی مسئلۀ پیش رو همچنان ادامه دارد و  روی آوردن به بحث توسعۀ­درونی، رویکردی مناسب در زمینۀ شهرسازی و معماری و رفع مشکلات فوق تلقی می­شود. سیاست توسعۀ میان­افزای شهری به واسطۀ ویژگی میان­رشته­ای خود، تعاملی میان معماری، شهرسازی و مرمت ایجاد کرده است. توسعۀ میان­افزا با محافظت از فضاهای باز شهری، بازنده­سازی محلات قدیمی و کاهش هزینه­های مربوط به زیرساخت­ها امکان خانه­دار شدن را برای مردم فراهم کرده است. این پژوهش کوشیده است با روش توصیفی _ تحلیلی و استفاده از داده­های اسنادی، مطالعات میدانی، مصاحبه و پرسش­نامه و نیز با استفاده  از فن تحلیل الگوی رفتاری به بررسی و ثبت الگوهای رفتاری استفاده­کنندگان از محیط کالبدی  بپردازد. فن تحلیل الگوهای رفتاری در فضاهای شهری شامل چهار گام اصلی است که گام اوّل: تهیۀ نقشه از محدوده مشخص شده میدان تجریش تا باغ فردوس است. گام دوّم: ثبت الگوهای رفتاری که ثبت صحیح و سیستماتیک حرکات در فضای مورد مطالعه که کار عمده و اصلی در فن حاضر است.  گام سوم: تهیه نقشۀ الگوهای رفتاری است. این گام به ثبت دقیق اطلاعات به دست آمده در گام دوم بر روی نقشه تولید شده در گام اول اختصاص دارد. پیش از ثبت الگوهای رفتاری باید موقعیت عناصر متحرک بر روی نقشه تعیین شود.  گام چهارم، تحلیل نقشۀ الگوهای رفتاری است.در واقع گام چهارم در راستای پاسخ گویی به سوالات زیر است:  1.آیا فضای شهری طراحی شده با الگوی رفتاری مردم انطباق دارد؟2. آیا فضاها(فضاهای مخصوص عابر پیاده، سواره، حمل­ونقل عمومی، عمومی، خصوصی و نظایر آن) به درستی تعریف شده­اند. متناسب با کارکردشان توسط مردم مورد استفاده قرار می­گیرند؟3. چه بخش­هایی از فضا توسط مردم بیشتر و یا کمتر مورد استفاده قرار می­گیرند؟  به طور مثال ازدحام و و احساس سردرگمی و عدم نمایانی در دسترسی ها، سبب ایجاد مشکلات زیادی میشود که ، بهبود دسترسی ها و ارتقاء کیفیت منظر شهری پیشنهاد شده است. پیشنهاد چگونگی بهبود در بخش تحلیل یافته ها مشخص می­شود. از مسائل دیگر ازدحام دست­فروشان کتاب و کالاهای مود نیاز در جداره پیاده رو است که  به منظور ساماندهی دست­فروشان، پیش­بینی فضاهای فرهنگی و در نتیجه  منجر به رونق اقتصادی شد. نتایج حاصل از تحلیل دوربین ها حاکی از آن است که برخی دانه­های درشت محدوده باعث عدم نفوذپذیری و در پی آن ایجاد مناطق ناامن می­شود.  در در واقع مواردی که با استفاده از فن تحلیل الگوی رفتاری در راستای توسعۀ میان­افزا استخراج شد شامل؛ توجه به مسائل زیست محیطی، فضاهای فرهنگی و تفریحی، ارتقای سمنظر شهری ، ایجاد مکان­های امن، بهسازی فضایی، بهبودی دسترسی­ها، ایجاد رونق اقتصادی، افزایش نفوذ پذیری و اختلاط کاربری­هاست. در واقع مواردی که با استفاده از فن تحلیل الگوی رفتاری در راستای توسعۀ میان افزا استخراج شد شامل؛ توجه به مسائل زیست محیطی، فضاهای فرهنگی و تفریحی، ارتقای منظر شهری ، ایجاد مکان­های امن ، بهسازی فضایی، بهبودی دسترسی­ها، ایجاد رونق اقتصادی، افزایش نفوذ پذیری و اختلاط کاربری­هاست که به منظور اجرایی کردن این موارد با کمک تحلیل محله 4 روش الگوی رفتاری و مصاحبه با افراد و متخصصین راهکاهایی ارائه شد.

Keywords:

“توسعۀ میان‌افزا , منطقۀ یک تهران , بافت شهری , تجریش