وحدت هنری یادمان‏های آرامگاهی مدور سبک آذری (نواحی اران و آذربایجان) در سده‏ های 8 تا 9 هجری

چکیدهتجلی مقابر برجی شکل مدور بر روی مزارات شخصیت‏های مذهبی سیاسی در سده‏های 8 و 9 هجری بر شکل‏گیری شیوه‏ی خاص معماری یادمان‏های آرامگاهی در حوزه کشورهای فعلی دوسوی شمالی و جنوبی رودخانه ارس تا آناتولی شرقی دلالت دارد. دراین شیوه‏ی معماری ،که باید از آن تحت عنوان سبک آذری درنواحی آران –آذربایجان یاد کرد، در چیدمان بدنه‏ی بیرونی مقابر و تزیین هنری سطوح بناهای آرامگاهی بطور نسبتاً یکسان از کلوک و آجرهای ساده و لعابدار فیروزه ای و لاجوردی استفاده شده است. شناسایی 6 مقبره برجی شکل در قفقاز جنوبی، آذربایجان و آناتولی شرقی و تاثیر آن در سایر بناهای مذهبی از جمله یافته های این تحقیق است. مهم‏ترین عوامل ایجاد و توسعه سبک هنری یادمان‏های تدفینی اران و آذربایجان در محیط جغرافیایی یکسان و مرکزیت سیاسی، انگیزه های مذهبی و اجتماعی، هویت متجانس فرهنگی و قومی دسته بندی می شود. سبک خاص هنری موردبحث بر تعالی معرفت‏شناسی و شخصیت‏های موثر مذهبی و سیاسی این نواحی در بنیاد و توسعه چنین سبک و کاربرد یکسان آن برای افراد سیاسی و مذهبی نواحی شمال غربی دریای مازندران دلالت دارد. بنابر تحقیق حاضر ممتاز ترین یادمان‏های آرامگاهی مدور در مقبره‏ی جد شهریاران صفوی در اردبیل به تجلی رسیده است.این مقاله بارویکرد تاریخ فرهنگی وبا استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی وابزار گردآوری اطلاعات ازطریق مطالعات میدانی وکتابخانه ای انجام گرفته است. هدف مقاله نیز بازشناخت و بررسی ویژگی‏های هنری و فنی و گاهنگاری مقابر مدور نواحی اران و آذربایجان و مطالعه عوامل تاثیر گذار جغرافیایی ، سیاسی، محیط فرهنگی ، اجتماعی و هویت متجانس قومی در ایجاد یادمان‏های همسان در سده‏های موردنظر تا توقف ساخت آنها مقارن با ظهور صفویان است. پرسش‏های اصلی تحقیق این است که چه عواملی در ایجاد و گسترش مقابر مدور برجی شکل همسان در سده‏های 8 و9 هجری در حوزه سرزمین‏های شمال غربی دریای مازندران نقش داشته است؟ شخصیت‏های مدفون در این مقابر بیشتر مذهبی هستند یا سیاسی؟ کدام مقبره دراین حوزه از نظر هنری، ممتاز محسوب می شود؟

Keywords:

نواحی غربی حاشیه دریای مازندران , یادمان‏های تدفینی , مقابر برجی مدور , سده ‏های هشت و نه هجری , یادمان‏های آرامگاهی