اثر نوع حاصلخیزکننده خاک و کشت مخلوط شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) و اسفرزه (Plantago psyllium L.) بر شاخص‌های رشد گیاه اسفرزه با استفاده از روش تجزیه عامل

به­منظور بررسی اثر نوع کود و کشت مخلوط ردیفی با شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago psyllium L.)، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1392 اجرا گردید. در این آزمایش فاکتور اول در چهار سطح که شامل کشت خالص اسفرزه، شنبلیله: اسفرزه (1:2)، شنبلیله: اسفرزه (1:1) و شنبلیله: اسفرزه (2:1) و فاکتور دوم در سه سطح کودی (کود گاوی، کود تلفیقی، کود شیمیایی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. آنالیز داده­ها با استفاده از روش تجزیه­ عامل منجر به انتخاب چهار مؤلفه جدید شد مؤلفه پنجم دارای ارزش ویژه 981/0 بود و به همین دلیل در آنالیز داده­ها و تفسیر نتایج در نظر گرفته نشد. مؤلفه­های استخراج‍شده با روش کوارتی­مکس چرخش یافتند تا بیشترین وزن مؤلفه روی یک عامل قرار گیرد مؤلفه­های اول، دوم، سوم و چهارم به­ترتیب دربرگیرنده­ 1/31، 22 ، 3/18 و 3/8 درصد تغییرات (واریانس) در کل داده­های گیاه اسفرزه بودند و هر سه مؤلفه در مجموع حدود 7/79 درصد از تغییرات (واریانس) داده­ها را به خود اختصاص دادند. همان­گونه که در نتایج این تحقیق بیان شد، عامل اول بیشترین تأثیر را به­صورت مستقیم  بار 971/0، 967/0 و 762/0 درصد به­ترتیب روی عملکرد موسیلاژ، موسلاژ و فاکتور تورم داشت. عامل دوم نیز با بار عاملی 93/0، 927/0 و 77/0 درصد از به ترتیب بر روی صفات تعداد شاخه فرعی، وزن هزار دانه و طول سنبله داشت و اما عامل سوم بیشتر اثر بازدارندگی و بار منفی بر عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیک با بار عاملی 902/0-، 884/0- و 837/0- درصد دارا بود. در خصوص عامل چهارم نیز تنها با بار عاملی 973/0 درصد بر تعداد سنبله در بوته داشت. این امر بیانگر تأثیر مثبت و معنی­دار عامل دوم در این تحقیق بود. بر اساس نتایج این آزمایش استفاده از کود تلفیقی در برهمکنش با کشت مخلوط شنبلیله و اسفرزه می‎تواند در افزایش مزیت نسبی کشت مخلوط مؤثر باشد و به­لحاظ کاهش مصرف کودهای شیمیایی می­تواند در حفاظت از محیط زیست اهمیت داشته باشد.

Keywords:

تجزیه ی چند متغیره , شنبلیله , کود تلفیقی