تحلیلی بر عملکرد تجارت خارجی غیرنفتی ایران طی دهه اخیر «93-1383»

هر چند متغیرهای تجارت خارجی طی دهه گذشته حداقل دو دوره رونق و رکود را پشت سر گذاشته‌اند، اما تا به آنجا که مساله صرفا متمرکز بر حجم تجارت خارجی غیرنفتی (مجموع صادرات غیرنفتی و واردات) و یا کسری تجارت خارجی باشد، شاخص‌های دهه گذشته امیدوارکننده هستند. طی یک دهه حجم تجارت خارجی غیرنفتی کشور دو برابر شده و کسری تراز تجاری غیرنفتی (واردات منهای صادرات غیرنفتی) کاهش پیدا کرده است. دلیل اصلی کاهش کسری تراز تجاری، رشد متوسط سالانه بیش از چهار برابری صادرات غیرنفتی نسبت به واردات طی این دهه بوده است. کاهش کسری تراز تجاری معنای غنی‌تری نیز به لحاظ اقتصادی در بطن خود نهفته دارد و آنهم کاهش وابستگی به ارز نفتی در تامین مالی واردات است. بررسی ترکیب کالایی و فناورانه واردات نشان می‌دهد که کیفیت واردات طی دهه گذشته کاهش و ارزش واحد واردات به طور نسبی افزایش یافته است. در مقابل افزایش اندک سهم واردات محصولات با فناوری بالا، شاهد بیش از دو برابر شدن سهم واردات کالاهای بدون فناوری یا با فناوری پایین هستیم. همچنین سهم واردات محصولات سرمایه‌ای کاهش داشته و افزایش سهم واردات کالاهای واسطه‌ای محسوس بوده است. صادرات غیرنفتی کشور، با عبور از مرز 50 میلیارد دلار در سال 1393 به یکی از کانون‌های کسب درآمدهای ارزی تبدیل شده است. روند تحولات صادرات غیرنفتی در سال 1393، به لحاظ فاصله گرفتن از خام‌فروشی، تغییر در جهت متنوع کردن شرکای تجاری، بهبود تنوع‌پذیری کالایی و کاهش سهم اقلام با فناوری پایین مثبت ارزیابی می‌شود هر چند هنوز چالش‌های جدی در این بخش در زمینه تمرکز بالا بر بازارهای آسیایی، سهم اندک صادرات اقلام هایتک و سهم کاهنده کالاهای مصرفی دیده می‌شود. سیاست‌گذاری در راستای تنوع‌پذیری کالایی و بازاری صادرات غیرنفتی، بهبود جایگاه اقلام هایتک و کالاهای مصرفی و ارتقای سطح فناوری کالاهای واسطه‌ای از جمله اقدامات اساسی در حوزه صادرات غیرنفتی است که باید مدنظر قرار گیرد.

Keywords:

عملکرد , تجارت خارجی , غیر نفتی