نقد دیوان نظام‌‌الدین استرآبادی (قصاید) تصحیح و چاپ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی

کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در سال 1391 تصحیح دیوان نظام استرآبادی را منتشر کرد. با احترام به تصحیح‌کنندگان و سپاس از زحمات آنان برای معرفی این اثر به جامعة علمی، در این مقاله تصحیح این دیوان نقد می‌شود. درون‌مایة این اثر، دینی است و با ادبیات شیعی (پیش از دوران صفویه) ارتباط دارد؛ به همین سبب انتظار می‌‌رود تصحیح‌کنندگان با گذاشتن وقت بسیار، این تصحیح را با دقتی ستودنی به انجام رسانده باشند. مسئلۀ اصلی این پژوهش بررسی شیوۀ تصحیح و ارائۀ کاستی‌‌های اثر است تا شاید در چاپ بعدی زدوده شود؛ همچنین نشان‌دادن مبنایی برای کارهایی از این دست است تا تصحیح‌کنندگان دیگر، چنین خطاهایی را تکرار نکنند. با بررسی این تصحیح و مقابلۀ آن با نسخه‌های خطی‌ای که تصحیح‌کنندگان از آن بهره برده‌اند، نکته‌های درخور توجهی به دست آمد؛ مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: ناهماهنگی عنوان کتاب با محتوا و اشاره‌نکردن به مثنوی سعادت‌‌نامه و دستور معما، نقص مقدمه، نداشتن روش علمی در شیوۀ تصحیح، ترجیح‌های نادرست در نسخه‌بدل‌‌ها، بی‌‌دقتی‌‌های بسیار املایی و انشایی و چاپی، بی‌‌توجهی به معنا در تصحیح، افتادگی‌‌های ابیات، نداشتن فهرست قصاید، نداشتن شمارة ابیات در قصاید و قالب‌‌های دیگر شعری، ارجاع‌های ناقص در متن و پاورقی، بیان مطالب تاریخی بدون پایۀ علمی، تسلط‌نداشتن به معنای متن، پایبندنبودن به ارزش‌‌گذاری نسخه‌‌ها، معنی‌نشدن واژه‌های ناآشنا برخلاف آنچه در مقدمه گفته شده است، حذف کمابیش همۀ نسخه‌بدل‌‌ها و آوردن سلیقه‌‌ای بعضی از نسخه‌بدل‌‌ها با اشتباه، ناآشنایی تصحیح‌کنندگان با شیوة نگارش کاتبان و درنتیجه خوانش‌‌های نادرست، توجه‌نداشتن به وزن‌های عروضی در خوانش اشعار و خطاهای خوانشی آشکار، افتادگی واژه‌‌ها، مشخص‌‌نبودن ابیات تضمین‌‌شده، تکراری چاپ‌‌شدن ابیات و مصراع‌‌ها، آشفتگی پاورقی‌‌ها در ارجاع به نسخه‌‌بدل‌‌ها.

Keywords:

نامۀ باستان , شاهنامه , فردوسی , کزازی , نقد