ارزیابی تاثیر تکنیک بارش فکری و اسکمپر بر ارتقا خلاقیت مهارت طراحی معماری

پیشینه و اهداف: خلاقیت یا آفرینندگی موضوعی بحث­بر­انگیز در حوزه­های مختلف علمی، به­ویژه علوم تربیتی و روانشناسی می باشد. اگر طراحی را به منزله­ی آفرینش ابتکاری اشکال ممکن از پیش تعیین­شده، برای دستیابی به اهداف مختلف انسانی، درنظربگیریم، در این فرایند خلاقیت به عنوان مفهومی چندسطحی، خود ناظر بر فرایندی است که اگرچه در ذهن انسانها شکل می­ گیرد، اما در الگو ها، شیوه ­ها و طرح ­های معماری نیز نمود عینی پیدا می کند. در دهه ­های اخیر بررسی مفهوم خلاقیت، چگونگی عملکرد آن، میزان تاثیرگذاری بر یادگیری و شیوه­ های آموزش­ دهی آن، از اهمیت بسیاری برخوردار شده است. هدف از این پژوهش ارزیابی سطوح خلاقیت پایه و تغییر یافته واحد درسی طراحی معماری ۳ در میان دانشجویان کارشناسی معماری بر اساس چهار مولفه ی اصلی آزمون تفکر خلاق تورنس (سیالیت، انعطاف­پذیری، ابتکار و بسط) و تکنیک اسکمپر است. روشها: داده های مورد نیاز این پژوهش، با استفاده از روش پژوهش آزمایشی، در قالب طرح پیش­آزمون و پس­آزمون، از طریق دو شیوه ی پرسشنامه تستی تورنس و اسکیس ترسیمی، در بین دانشجویان معماری دانشگاه آزاد اردبیل در نیمسال دوم سال تحصیلی ۲۰۱۷ -۲۰۱۸ جمع آوری گردیده است. نمونه پژوهش ۴۰ دانشجو را شامل می­شود که در دو گروه با اساتید مجزا دسته­بندی شده­اند.  در گام اول با استفاده از پیش­آزمون، سطح خلاقیت دانشجویان در هر چهار بعد مورد سنجش قرار گرفت. سپس جهت تعیین خلاقیت تغییریافته، گروه اول با آموزش رایج مصوب آموزش عالی و گروه دوم با مداخله آزمایشی - از طریق اجرای برنامه آموزش خلاقیت محور (آموزش تکنیک یورش فکری)، در طی ۶ جلسه و انجام تمرین های مربوطه، مورد آموزش و ارزیابی قرار گرفتند. در گام دوم با استفاده از تکنیک اسکمپر، آزمون اسکیس ترسیمی از هر دو گروه اخذ شد. یافتهها: داده­های آماری با دو روش واریانس چندمتغییری و یک­راهه در SPSS تحلیل شده­­است. نتایج حاصل از اجرای روش آزمایشی نشان­دهنده آن است که تفاوت معنی­داری بین گروه آزمایشی و گروه کنترل (شیوه ی آموزشی رایج و مصوب شده) در سطوح مولفه­های تفکر خلاق تورنس وجود دارد و از بین چهار مولفه تفکر خلاق تورنس، در هردو آزمون تستی و طراحی ، بعد سیالیت بیش از سایر مولفه ها توسط تکنیک های آموزش خلاقیت بهبود یافته است. در واقع می­توان چنین استنباط نمود که دانشجویان بعد از یادگیری تکنیک­های خلاقیت در مرحله پس­آزمون توانستند تعداد ایده­های بیشتری را مرتبط با موضوع طراحی ترسیم نمایند که نشان از افزایش سطح سیالی خلاقیت این گروه بود. هم چنین بر مبنای تحلیل داده­ها، بعد ابتکار، نسبت به سایر مولفه ها در سطح پایین تر قرار گرفته است. نتیجهگیری:  درحالی­که آموزش مبتنی بر خلاقیت، مهارت­های طراحی معماری را افزایش می­دهد و بر مولفه­های خلاقیت (سیالیت، انعطاف­پذیری، ابتکار و بسط) تاثیر می­گذارد، شیوه فعلی آموزش می­تواند اصالت دانش آموزان را تضعیف کرده و روند طراحی را به تقلید سوق دهد. افزون بر این، در بعد ابتکار به علت تاثیرپذیری آن از عواملی مانند زمان و مکان، تجربه دانشجوها، تمرین کافی و تعامل گروهی، در نظر داشتن هریک از این مولفهها در تکنیکهای ارزیابی پیشنهاد میشود.

Keywords:

مولفه های خلاقیت , بارش فکری , اسکمپر , آزمون تفکر خلاق تورنس , طراحی معمای