مطالعه تطبیقی شیوه تولید و بهرهبرداری کشاورزان ساکن و غیرساکن از منابع روستا (مطالعه موردی: دهستان حومه، شهرستان هرسین)

امروزه روستاها در سایه پیشرفت ارتباطات و گسترش تبادلات گوناگون، فضایی بسیار پویاتر از گذشته دارند. در چنین بستری، خانوارهای چندفضایی نظیر کشاورزان غایب شکل گرفتهاند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ویژگیهای این گروه از بعد نحوه سازماندهی تولید و بهرهبرداری از منابع تولیدی روستاست. در این راستا، ۶ روستای نمونه از دهستان حومه شهرستان هرسین انتخاب شدند. از ۱۹۶ خانوار ساکن این روستاها طبق فرمول کوکران، نمونهای برابر ۱۴۰ خانوار محاسبه شد و ۹۰ نفر کشاورز شهرنشین نیز تمامشماری شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه بود که روایی آن را متخصصان موضوعی تایید کردند و پایاییآن با آزمون آلفای کرونباخ تایید شد (۰.۸۳۸= α). یافتهها نشان داد، فعالیتهای باغداری و دامداری در کشاورزان غایب بهشدت کمتر از همگنان ساکن روستاست. اراضی آبی و باغی آنها نیز کمتر است و بهطور عمده در روستا خانه ندارند و در مقابل، وسایل نقلیه شخصی بیشتری دارند. مالکیت ماشینآلات کشاورزی در بین آنها ناچیز است و اغلب اجاره میکنند. از نظر رعایت تناوب زراعی و کشت دوم از کشاورزان مقیم عملکرد ضعیفتری دارند. اتکای بیشتری به نیروی کار دستمزدی دارند و میزان بیمهپذیری در آنها بسیار کم است. علاوه بر اینکه درآمد خود را کمتر از کشاورزان ساکن ارزیابی میکنند، عمده مازاد اقتصادی خود را در شهر سرمایهگذاری میکنند. در قیاس با کشاورزان ساکن، عملکرد خود در کلیه مراحل تولید را ضعیفتر ارزیابی کردهاند و آزمون همبستگی نشان داد، این ضعف عملکرد تا حد زیادی با عامل فاصله از روستا، سالهای سکونت در شهر، مدت سکونت فصلی در روستا و میزان اراضی زراعی در ارتباط است؛ بنابراین پیش از هرگونه سیاستگذاری و اقدام در ارتباط با توسعه روستاها و کشاورزی کشور، گونهشناسی کشاورزان و راهبردهای معیشت ایشان و نیز آسیبشناسی روندهای جاری تولید و بهرهبرداری از منابع روستا در ارائه الگوی مدیریت بهینه این منابع راهگشاست.

Keywords:

روستاگرایی , کشاورزی پارهوقت , کشاورزان غایب , سکونت فصلی , دهستان حومه , شهرستان هرسین