گل سرخ و باده گلگون؛ بازخوانی ابیاتی از دیوان ابونواس بر پایه آیین کهن شادگلی

آن دسته از شاعران عصر عباسی که خاستگاه پارسی دارند و از آبشخور فرهنگ و تمدن ایران باستان سیراب شده­اند، در سرودههای خود به فراخور حال، گاه آشکار و گاه در پرده، از آداب و آیین­های دیرزیست این مرزوبوم سخن گفته­اند. همین اشارت­های کم و بیش می­تواند راهگشای پژوهشگران باشد برای آشنایی بهتر و بیشتر با آیین­هایی که گذر زمان آن­ها را در فراموشخانه به زنجیر کشیده است. ابونواس از آن دسته شاعرانی است که افزون بر دگرگون ساختن اغراض شعری کهن عربی بر پایه آموزه­های ایرانی، در دیوان خود از آداب و آیین­های کهنی یاد می­کند که در روزگار وی همچنان پابرجا بوده است. او در پنج بیت از میگساری «علی الورد»، «فوق الورد» (بر گل سرخ) سخن می­گوید. این جستار در پی آن است که روشن کند مراد از باده­گساری بر گل سرخ چیست. نگارنده بر آن است که «علی الورد» اشاره­ای است به «شادگلی»؛ آیینی ایرانی و درپیوسته با گل سرخ و شراب، همان که در ادبیات کهن فارسی «گل­افشانی» خوانده شده است. از آن­جا که در آثار کهن و معاصر فارسی نشانی از «شادگلی» یافت نشد، در این نوشتار، نخست تلاش شده که به یاری منابع کهن عربی، این آیین شناسانده و سپس از رهگذر آن، ابیات مذکور بازخوانی شود.

Keywords:

ابونواس , بادهسرایی , الورد و گل سرخ , شادگلی و گلافشانی