قلعه نهبندان: شواهدی از دوره اشکانی در شرق ایران

شرق ایران در این مقاله بین دو منطقه شمال شرق (تقریبا معادل با استان خراسان رضوی) و جنوب شرق (تقریبا برابر با    استان­های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان) تعریف می­شود که تقریبا با استان خراسان جنوبی هم­خوانی دارد. با وجود آنکه دو سنگ­نگاره دارای کتیبه پهلوی در لاخ­مزار و کال جنگال در این منطقه قراردارد که اهمیت این منطقه را در دوران تاریخی اشکانی و ساسانی نشان می­دهد، منابع تاریخی آن دوران، داده چندانی از این منطقه پیش­روی نمی­گذارد. بررسی­های باستان­شناسی در منطقه نشان می­دهد که فراوانی تعداد محوطه­های دوران اشکانی از دوره­های دیگر چشمگیرتر است. با وجود این، هیچ محوطه­­ای از این دوره در منطقه کاوش و اطلاعات آن منتشر نشده است تا بتوان براساس آن، ویژگی­های مادی این دوره را در شرق ایران برشمرد. در این مقاله قلعه نهبندان در حاشیه شهر نهبندان که تا سده­های پیش نیز مسکونی بوده است، باتوجه به داده­های کشف شده از آن، به عنوان یکی از مهم­ترین محوطه­های دوره اشکانی در شرق ایران معرفی می­شود. از این منطقه به صورت «نه» در متن­های دوران تاریخی نام برده شده است. هرچند پیش از این، دیگران درباره اهمیت شهر باستانی نهبندان سخن گفته­اند، ولی محوطه باستانی دیگری را درمنطقه نه باستانیمی­دانند.اینمقالهباتکیهبرکاوش­هایباستان­شناختی و فعالیت­های مرمتی انجام­شده که به شناسایی مواد فرهنگی گوناگونی منجر شده است، بر این باور است که قلعه نهبندان را باید به عنوان نه باستانی درنظرگرفت. براساس پژوهش پیش­روی، نه در دوره اشکانی پایه­گذاری شده است.

Keywords:

شرق ایران , دوره اشکانی , قلعه نهبندان , معماری اشکانی , شهرسازی اشکانی