نگاهی به خودشرق شناسی در ایران مدرن بررسی کتاب خلقیات ما ایرانیان اثر سیدمحمدعلی جمال زاده

سیدمحمدعلی جمال زاده یکی از سه بنیان گذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی به شمار می رود. با این حال، وی بخشی از شهرت خود را مدیون کتابی است به نام خلقیات ما ایرانیان که در سال ۱۳۴۵ به چاپ رسیده است.[i] در این کتاب، جمال زاده به مثابه طبیب در پی شناخت درد جامعه ایران است؛ دردی که مانع ترقی و علت العلل عقب ماندگی ما بوده است. درد یا همان عامل بیماری فسادی است در خلقیات ما ایرانیان؛ بدین معنی که ما به سبب برخی خلقیات و روحیاتمان پیش رفت نمی کنیم؛ بنابراین اولین قدم در راه ترقی و سعادت تغییر خلق و خویمان است. چه چیز به جمال زاده اجازه می دهد که خلقیاتی غالبا منفی و گاهی به شدت تحقیرکننده را چنین بی پروا به ایرانیان نسبت دهد یا از قول دیگران نقل کند. ادوارد سعید این امر را «خودشرق شناسی» یا «خودشرقی کردن» می نامد. سعید بر این باور است که شرق شناسی نه فقط رشته ای علمی، بلکه گفتمانی زمینه ساز و تسهیل گر استعمار شرق و هم چنین ایجادکننده مفهوم شرق است. خودشرق شناسی یا خودشرقی کردن نیز عبارت است از هم کاری اندیشمندان شرقی در پروژه شرق شناسی. بنابراین، هدف این مقاله محک زدن کتاب خلقیات ما ایرانیان با مشخصه های شرق شناسی و خودشرق شناسی است. [i]. جمال زاده این متن را ابتدا به صورت مقاله ای برای مجله مسائل ایران ارسال می کند و مسئولان این مجله تصمیم می گیرند که آن را به صورت کتابی مجزا نیز چاپ کنند. انتشارات نوید این کتاب را سال ۱۳۴۵ در آلمان به چاپ رسانده است.

Keywords:

خلقیات , منش ملی , شرق شناسی , خودشرق شناسی , خودشرقی کردن