تحلیل دو واژه و ترکیب ساختگی در فرهنگ جهانگیری و برهان قاطع

یکی از اشکالات عمده­ای که بر فرهنگ­نویسان شبه قاره هند وارد است، لغت­سازی و ترکیب­سازی­های ناروا است. پیدایش شماری از لغات و ترکیبات ساختگی در این فرهنگ­ها معلول بدخوانی و تصحیف­خوانی واژه­ها و ترکیبات دیوان شاعرانی همانند خاقانی است. البته برخی از این واژه­ها و ترکیبات ساختگی از شروحی که بر آثار خاقانی و نظامی و انوری نوشته شده، وارد فرهنگ­های فارسی شده است. از آنجا که یکی از منابع مهم لغت نامه دهخدا برخی از همین فرهنگ­های هندی از قبیل برهان قاطع و فرهنگ جهانگیری است، غالب این لغات ساختگی از آن کتب به این لغتنامه وارد شده که در مواردی مولفان لغتنامه متوجه جعلی و ساختگی بودن بعضی از این واژه­ها و ترکیبات نشده­اند. در این جستار به بررسی و تحلیل دو واژه و ترکیب از همین دست، در فرهنگ جهانگیری و برهان قاطع پرداخته­ایم. فقره نخست که باز نمودن آن اهمیت زیادی دارد، واژه «هرباسپ و هرباسپان» است که در برهان قاطع و فرهنگ جهانگیری به معنی «سیاره» آمده و از مصرع: «هر پاسبان که طره بام زمانه داشت» در دیوان خاقانی برساخته شده و در بعضی منابع نیز به عنوان معادل فارسی واژه «سیاره» پیشنهاد داده شده است. فقره دوم تحلیل ترکیب «نهی در نواد» در برهان قاطع است که حاصل تصحیف­خوانی ترکیبی در شعر نظامی است

تحلیل دو واژه و ترکیب ساختگی در فرهنگ جهانگیری و برهان قاطع Keywords:

تصحیف , بدخوانی , فرهنگ جهانگیری , برهان قاطع , هرباسب , نهی در نواد