ارزیابی عملکرد آبخوان تحت تاثیر سناریوهای مختلف اقلیمی (مطالعه موردی: حوضه آبریز قره سو)

امروزه با توجه به تغییرات اقلیمی در سطح کره زمین و نیز اثرات آن بر منابع آبی، مدیریت سفره های آب زیرزمینی به عنوان یکی از مهم ترین منابع اصلی تامین آب شرب، کشاورزی و صنعت جایگاه ویژه ای را در مطالعات منابع آبی به خود اختصاص داده است. لذا در این پژوهش به منظور بررسی اثرات ناشی از تغییرات اقلیمی بر آبخوان قره سو در استان گلستان از نرم افزار GMS۷.۱ استفاده شد و شبیه سازی کمی آبخوان در دو حالت پایدار و ناپایدار انجام شد. نتایج حاصل از صحت سنجی مدل نشان داد که مقادیر سطح ایستابی پیش بینی شده توسط مدل با مقادیر مشاهداتی از تطابق خوبی برخوردارند و مقدار جذر میانگین مربعات خطا ۸۱۰/۰ بدست آمد. پس از اطمینان از صحت مدل تهیه شده، سناریوهای متفاوتی مطرح گردید. براساس نتایج حاصل از سناریوها مسلم گردید که اجرای هر سناریو نه تنها در همان ماه، بلکه تا چندین ماه بعد نیز افتی در آبخوان ایجاد می کند. به عنوان مثال با توجه به تعدد زیاد چاه ها در منطقه، سناریر افزایش برداشت حتی به میزان ۵ یا ۱۰ درصد، تاثیر زیادی در افت سطح آب زیرزمینی ایجاد خواهد کرد و این میزان افت در بعضی نقاط بیشتر به چشم می آید. بیشترین میزان افت مشاهده شده در اثر افزایش برداشت مربوط به تیرماه و حداکثر افتی به اندازه ۱.۶۶ متر در نقاط بسیار کوچکی از آبخوان بوده است که این نقاط مربوط به نواحی با تمرکز چاه های بهره برداری زیاد و برداشت بالا(نواحی مرکزی و جنوبی دشت) می باشد. سناریوی حذف پساب شرب شهری مشخص کرد که این عمل منجر به میزان افت حداکثری متفاوتی را در ماه های مختلف با گذشت زمان می شود. به گونه ای که در مهرماه این میزان افت، حدود ۰.۴۳ و در شهریور به ۱.۹۹ متر خواهد رسید وکاهش حجمی معادل ۰.۶ تا ۰.۷ میلیون مترمکعب را در هر ماه با توجه به میزان مصرف ماهانه ایجاد می کند. سناریوی کاهش آبدهی رودخانه ها، نشان داد که کاهش آبدهی در یک فصل، نه تنها در همان فصل بلکه بر فصل بعد نیز تاثیر زیادی خواهد گذاشت و کاهش آبدهی در فصل زمستان، مقدار افت بیشتری نسبت به سایر فصول ایجاد می نماید. به گونه ای که در دی ، بهمن و اسفندماه حداکثر افتی به میزان ۱.۲۷، ۱.۷۴ و ۱.۶۷ متر را بیشتر در حوالی رودخانه های گرمابدشت و قرن آباد ایجاد خواهد کرد. سناریوی کاهش بارندگی موثر نشان داد، که کاهش ۲۰ درصدی بارندگی موثر در فصل زمستان افت بیشتری در آبخوان در همان فصل و فصل بعد ایجاد خواهد کرد. به گونه ای که این کاهش در فصل زمستان، حداکثر افتی به میزان ۰.۲ متر در دی ماه، ۰.۹۷ در بهمن و در اسفندماه به میزان ۰.۴ متر را، بیشتر در نواحی جنوبی آبخوان و محدوده ایستگاه های شصت کلاته، ناهارخوران و پل اردوگاه که مربوط به ارتفاعات می شود ایجاد می کند.

Keywords:

مدیریت سفره آب زیرزمینی , مدل سازی , حوضه آبریز قره سو , GMS۷.۱