«توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فن سالاری تا منصب داری
Publish place: Historical Sciences Studies، Vol: 11، Issue: 2
Publish Year: 1398
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 585
This Paper With 19 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
JR_JHSS-11-2_004
Index date: 16 May 2021
«توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فن سالاری تا منصب داری abstract
عنوان «توپچی باشی» به معنی سرکرده توپچیان و فرمانده توپخانه، با رواج کاربرد سلاح آتشین توپ، تقریبا از اوایل عهد صفویه رواج یافت. در نخستین اشارهها به این مقام در دوره شاه تهماسب اول، توپچیباشی استاد فنسالاری است که دو مهارت «توپ ریزی» و «توپ اندازی» را توامان داراست. ازآنجاکه سلاح توپ اساسا در اختیار دولت مرکزی بود، طولی نکشید که توپچی باشی در سلک امرا و مقربان درگاه درآمد. با اصلاحات نظامی شاه عباس اول، توپچی باشی با حفظ دو مهارت پیش گفته، در سلسله مراتب نظامی صاحب موقعیت شد و در زمره امرای قشون قرار گرفت. پس از دو جنگ مهم ایروان (۱۰۴۵ق/۱۶۳۵م) و قندهار (۱۰۵۸ق/۱۶۴۸م) که در هردو، توپخانه عامل اصلی پیروزی شد، جایگاه توپخانه بسیار ارتقاء یافت؛ به نحوی که منصب توپچی باشی و یگان منظم توپخانه، برای نخستین بار درست بعد از جنگهای قندهار، در سال ۱۰۶۴ق/ ۱۶۵۴م. رسمیت یافت. از آن پس تا پایان عصر صفوی، توپچی باشی صاحب منصبی نظامی بود که وظیفه فرماندهی یگان توپخانه را در میدان جنگ برعهده داشت و در کنار قورچی باشی، قوللرآقاسی و تفنگچی آقاسی، اما پایینتر از آنها، ارکان اربعه ارتش حاضرالرکاب (ثابت) مشاهرهبگیر (حقوق بگیر) را تشکیل می دادند. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی میکوشد روند پیدایش منصب «توپچی باشی» را همپای رواج کاربرد توپ در ارتش عصر صفوی، در سیری دویست ساله شناسایی کند و وظایف و جایگاه او را در سلسله مراتب نظامی آن عصر روشن سازد.
«توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فن سالاری تا منصب داری Keywords:
«توپچی باشی» در عصر صفوی؛ از فن سالاری تا منصب داری authors
مجتبی تبریزنیاتبریزی
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
عبدالرسول خیراندیش
استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز
مراجع و منابع این Paper:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این Paper را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود Paper لینک شده اند :