جایگاه و نقش استحکامات هیرکانیا در منازعات مرزهای شرقی ساسانیان

هیرکانیا (گرگان) از دیرهنگام به سبب دارا­بودن موقعیت استراتژیکی و اقتصادی مورد توجه صاحبان و منادیان قدرت بوده است و دولت های ایرانی، به منظور تثبیت جایگاه خویش سعی در استیلا بر این منطقه داشتند؛ بر این اساس، موقعیت و کارکرد ایالت هیرکانی در عصر ساسانی و عملکرد استحکامات این ایالت برای حکومت های ایرانی در مقابل مهاجمان و قدرت های شرقی، مسئله مهمی است که پیگیری آن در عصر ساسانی سبب آگاهی از چگونگی نگرش این دولت ایرانی به مرزهای شرقی ایران، دشمنان این خطه و اقدامات ساسانیان در مقابل آنها و در منطقه هیرکانیا می­گردد. بنابراین، برای پاسخ بدین مسائل،    نه­تنها از متون تاریخی بهره­برداری شد، بلکه از یافته­های باستان شناسان نیز استفاده فراوانی گردید و در بررسی جایگاه هیرکانیا و استحکامات آن در قلمرو ساسانی و به­ویژه در مقابل یورش­های انیران، بدین نتیجه نائل آمدیم که ساسانیان نیز به تبعیت از سلسله­های ایرانی پیشین نه­تنها پایگاه نظامی مهمی در گرگان برپا داشته بلکه به احداث دیواره­های مستحکم و حصارهای تدافعی پیچیده و مجهزی اقدام نمودند. در این میان، احداث دیواره دفاعی گرگان با استحکامات ویژه سبب پیشگیری از ورود مهاجمان به مرزها شده و با تامین امنیت، موجب رونق بیشتر ایالت گرگان شد. این دیواره دفاعی نشان می دهد که ساخت آن نه­تنها به­منظور یک برنامه اضطراری، بلکه بخشی از برنامه پیچیده شاهنشاهی ساسانی بوده که عامل         به­حداکثر­رساندن حفاظت از دشت گرگان در قرن پنجم میلادی به­شمار می آمده است.

Keywords:

هیرکانیا , مرزهای شرقی , ساسانیان , هپتالیان , دیوار گرگان