نظام بخشی و قوام بخشی تصورات عقل در نظام فلسفی کانت

بدون تردید یکی از نظامهای فلسفی بسیار مهم مغرب زمین که شاید بتوان گفت نقطه عطفی در سیر تحول اندیشه غربی است، نظام فلسفی فیلسوف شهیر آلمانی، ایمانوئل کانت است. کانت در بخش اول کتاب نقد عقل محض به تجزیه و تحلیل قوای سه گانه انسان، یعنی حس، فاهمه و عقل پرداخته است. کانت در «جدل استعلایی» که به اعتقاد بعضی، مهمترین قسمت کتاب نقد عقل محض است، به تبیین و توضیح عقل، تصورات عقل و ربط و نسبت آن با حس و فاهمه پرداخته است. به اعتقاد کانت عقل دو کاربرد متمایز دارد؛ کاربرد منطقی و کاربرد محض(استعلایی). عقل دارای اصولی است که به وسیله آنها قواعد فاهمه را وحدت میبخشد. این اصول، معرفتهای کلی پیشینی هستند که از مفاهیم محض عقل ناشی شدهاند، عقل به کمک اصول خود، احکام فاهمه را وحدت میبخشد. کانت، عقل را به لحاظ کارکرد منطقیاش «قوه استنتاج» مینامد. به اعتقاد کانت قوه عقل، کارکرد دیگری نیز دارد که براساس آن عقل، اصلی بنیادین دارد که استعلایی است. این اصل بنیادین، عبارت است از این فرض که زنجیره مقدمات منطقی که عقل در کاربرد منطقی خود بدانها دست یافته بود، واقعا دارای یک حد نهایی نا مشروط است. به اعتقاد کانت عقل در سیر قهقرایی خود که بدنبال امر مطلق و نامشروط است، به مفاهیمی دست مییابد که ما بازایی در تجربه ندارند. این مفاهیم را کانت «مفاهیم عقل محض» مینامد. این مفاهیم کارکردی مثبت دارند که «نظام بخشی» است و کارکردی منفی دارند که «قوام بخشی» است، در طول این مقاله این دو کارکرد، توضیح داده شده است

Keywords:

قوام بخشی , تصورات عقل , نظام بخشی , عقل محض