اخلاق و فلسفه اخلاق از دیدگاه کانت

  در این مقال، برآنیم که اخلاق محض یا به تعبیری فلسفه اخلاق را از دیدگاه یکی از متفکران بزرگ مغرب زمین به نام ایمانوئل کانت مورد بررسی قرار دهیم. از نظر کانت، علم، معرفتی است که واجد قضایای تالیفی پیشینی است. هر معرفتی که عاری از آنها باشد، شایسته علم نیست. احکام تالیفی پیشینی، احکام کلی و ضروری هستند که مبنای علوم قرار میگیرند. از این رو اخلاق نیز به عنوان یک علم، واجد احکام تالیفی پیشینی است. مانند: ما باید راست بگوییم. «باید»، هیچ گاه از تجربه ناشی نمیشود؛ یعنی از «هست» نمیتوان «باید» را نتیجه گرفت. کانت میگوید: علم و معرفت بطور کلی از دو چیز یعنی ماده و صورت تشکیل میشود. ماده آن از خارج وارد ذهن میشود و صورت را ذهن از پیش خود عرضه میکند و به واسطه همین صورتهای ذهنی است که انسان میتواند قوانین کلی و ضروری در هر علمی را توجیه کند. به نظر او معرفت عقلی یا مادی است یا صوری. معرفت صوری را منطق صوری یا استعلایی میگویند. معرفت مادی که درباره موضوعی بحث میکند، بر دو قسم است: طبیعیات یا فلسفه طبیعی و اخلاق یا فلسفه اخلاق. علم طبیعی و علم اخلاق هر دو یک جنبه تجربی و یک جنبه پیشینی دارند. جنبه پیشینی اخلاق را اخلاق محض یا فلسفه اخلاق میگویند. از دیدگاه کانت، وظیفه فلسفه اخلاق، توجیه احکام کلی و ضروری اخلاقی است. به بیان دیگر وظیفه فلسفه اخلاق این است که عناصر پیشینی را از عناصر تجربی متمایز ساخته و بررسی کند که چه توجیهی برای قبول عناصر پیشینی داریم. یعنی چگونه قادریم، به اصولی از رفتار که برای همه انسانها الزام آور است، دست یابیم. کانت قواعدی را ارائه میدهد که از طریق آنها میتوان اصول کلی و ضروری اخلاقی را تشخیص داد.

Keywords:

فلسفه اخلاق , اخلاق , کانت , حکم تالیفی پیشینی اخلاقی , ما بعد الطبیعه اخلاق , اصل اعلای اخلاق , تکلیف