ارزیابی فراسنجه های ژنتیکی و وراثت پذیری صفات در برنج (.Oryza sativa L) با استفاده از روش دای آلل

به منظور بررسی کنترل ژنتیکی عملکرد و اجزای آن در برنج با استفاده از روش گرافیکی هیمن، ۵۶ نتاج حاصل از تلاقی دای آلل همراه با هشت والد (مجموعا ۶۴ ژنوتیپ) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار سال ۱۳۹۲در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور کشت و صفات زراعی، عملکرد و اجزای آن مورد ارزیابی قرار گرفتند. برآورد فراسنجه های ژنتیکی برای عملکرد دانه به روش هیمن نشان داد که مقدار جزء افزایشی (D) نسبت به دو جزء واریانس غالبیت (H۱) وH۲) ) کمتر بوده و میانگین درجه غالبیت ژن ها از یک (۷۴۱/۱) بزرگتر بود. نتایج نشان داد که عملکرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه، تعداد خوشه در بوته و ارتفاع بوته تحت کنترل اثر افزایشی، غیرافزایشی ژن ها و اثر مادری و غیرمادری می باشند. لاین RI۱۸۴۴۲۱ (حسن سرایی × سپیدرود) و لاین ۲۳ (IR۷۵۴۷۹-۱۹۹-۳-۳)، به ترتیب دارای بیشترین تعداد ژن های غالب و مغلوب برای عملکرد دانه بودند. ارتفاع بوته و طول خوشه تحت تاثیر اثر غالبیت ناقص ژن ها و عملکرد دانه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن صد دانه و تعداد خوشه در بوته تحت تاثیر فوق غالبیت ژن ها قرار داشتند. وراثت پذیری عمومی صفات مورد بررسی بالا بود (بیش از ۹۰ درصد). وراثت پذیری خصوصی ارتفاع بوته بالا بود که نشان دهنده نقش اثر افزایشی در کنترل ژنتیکی این صفت است. بر اساس نتایج این تحقیق، برای بهبود عملکرد و اجزای آن در برنج که  تحت کنترل اثر غیرافزایشی ژن ها هستند، استفاده از تکنولوژی هیبرید و برای بهبود صفاتی مانند ارتفاع بوته و طول خوشه، با توجه به نقش کلیدی اثرات افزایشی در کنترل ژنتیکی آن ها استفاده از روش های به نژادی مبتنی بر انتخاب قابل توصیه هستند.

Keywords:

Diallel , Dominant and recessive alleles , Gene action , Grain yield and Rice. , آلل های غالب و مغلوب , برنج , دای آلل , عمل ژن و عملکرد دانه