بررسی روند تبخیر و تعرق در برخی مناطق با اولویت کشت گندم در ایران

تعرق جزء مفید پارامتر تبخیر و تعرق است؛ زیرا تعرق مولفه ای تاثیرگذار بر میزان تولید محصول است. در شرایط محیطی مساعد هر چه تعرق گیاه بیشتر باشد، عملکرد محصول نهایی بالاتر میرود. تبخیر به این دلیل که در رشد و عملکرد گیاه تاثیری ندارد، جزء غیرمفید پارامتر تبخیر و تعرق به حساب می آید. حتی برخی از صاحب نظران علم آبیاری جزء تبخیر را از تلفات سیستم آبیاری به حساب میآورند. منحصرا کارایی تبخیر از سطح خاک، مساعد کردن شرایط دمایی بستر و محیط اطراف گیاه است. از این رو در سیستمهای آبیاری نوین سعی میشود میزان تبخیر از سطح خاک به حداقل برسد.پدیده تبخیر و تعرق باعث تلفات آب و رطوبت از سطوح آبی، خاک و پوشش گیاهی شده و محاسبه آن از طریق روشی مناسب باتوجه به میزان اندک نزولات جوی و محدودیت منابع آب در ایران از اهمیت زیادی برخورداراست. در حالی که تبخیر و تعرق به عنوان سومین عامل مهم کنترل آب وهوایی انرژی و تبادل جرم بین اکوسیستم های زمینی و جو در ایران توجه کمتری شده است. از سوی دیگر ایر ان سالانه در حدود ۴۱۳ میلیارد مترمکعب بارش دریافت می کند، در حالی که بیش از ۷۲ درصد از آن بصورت تبخیر و تبخیر و تعرق از دست داده می شود. از طرفی عوامل اقلیمی یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار در تولید گندم می باشد وتنش رطوبتی و دمایی از عمده عوامل پایین آمدن عملکرد آن در واحد سطح است، بنابراین شناسایی و بکارگیری عوامل موثر اقلیمی برعملکرد دانه و بهره وری گندم، ضروری می باشد . در نوشتار پیش رو به بررسی تبخیر و تعرق گندم در مناطقی از کشورمان پرداخته شده است. بررسی های انجام شده در منطقه اصفهان نشان داد که روند تغییرات زمانی تبخیر و تعرق گندم، کاهشی بوده است و بیشترین موارد معنی دار روند تبخیروتعرق ماهانه در ماه های تیر و خرداد مشاهده شد ولی در مورد افزایش دما روند معنی داری مشاهده نگردید. در منطقه بجنورد تبخیر-تعرق طی فصل رشد در تاریخ کشت های دیرتر در دیمکاری کاهش و در کشت آبی افزایش مییابد و با کاهش اندازه ی تبخیر-تعرق، نیاز خالص آبیاری نیز تا پایان قرن حاضر کاهش می یابد، اما در هر دوره ی زمانی با جابه جایی تاریخ کشت به سمت اواخر پاییز، بر مقدار آن افزوده میشود.

Keywords:

اقلیم , گندم , تبخیر , تعرق , تنش , نزولات جوی .