تحلیلی بر تنگناها و راهبردهای توسعه کالبدی و فیزیکی سکونتگاههای غیررسمی. نمونه موردی: محله های حاشیه ای و پیرامونی بابل

وجود امکانات و زیرساخت­های مختلف در شهرها موجب شده تا بسیاری از روستاییان محل زندگی خود را ترک کرده و به شهرها مهاجرت کنند. این درحالی است که گرانی قیمت زمین و مسکن مهاجران تازه وارد را مجبور می کند تا به دور از چشم مسئولان و بدون اخذ مجوز از دستگاه­های متولی به ساخت سرپناه در حاشیه شهرها اقدام کنند که به تبع آن مشکلات زیادی را برای مسئولان در زمینه خدمات­رسانی و همچنین برای حاشیه­نشینان به وجود می آورد. از این­رو این پژوهش سعی دارد تا ضمن بررسی چالش های توسعه در ناحیه مورد مطالعه، راهبردهای کلیدی را در راستای توسعه مساکن غیررسمی ارائه نماید. به منظور دستیابی به این هدف از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و میدانی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز به دو صورت اسنادی و پرسش­نامه گردآوری شده است. جامعه آماری پژوهش، ساکنان چهار محله، موزیرج، کتی شرقی و غربی، باغ آبادیان و سادات محله هستند که بر اساس فرمول کوکران ۳۱۰ خانوار از بین آنان به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. سپس با توجه به تعداد خانوارها در هر یک از چهار محله ، پرسش­­نامه­ها با روش تصادفی ساده/ سیستماتیک توزیع گردید. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داد که بین میزان مشارکت شهروندان در سکونتگاههای غیررسمی با میزان توسعه یافتگی در محله های مختلف تفاوت معناداری تا سطح اطمینان ۹۹ درصد وجود دارد. یعنی هر چقدر مشارکت حاشیه­نشینان در زمینه­های مختلف عمرانی و خدماتی بیشتر باشد، به همان نسبت از مسائل و مشکلات محلات کاسته­شده و محلات توسعه یافته تر هستند. همچنین نتایج تحقیق در مورد رابطه بین چالش های اقتصادی و اجتماعی با توسعه نیافتگی محلات حاکی از آن است که عدم سرمایه گذاری سرمایه گذاران به عنوان مهم­ترین چالش اقتصادی و همچنین عدم دسترسی به امکانات تفریحی، ورزشی و علمی به عنوان مهم­ترین چالش اجتماعی پیش­­روی حاشیه­نشینان مطرح شده است. مهم ترین چالش اکولوژیکی و کالبدی محله­های مورد مطالعه، وضعیت و کیفیت بد معابر چه به لحاظ عرض کوچه­ها و چه به لحاظ بهداشتی با عنایت به فقدان زیرساخت­های دفع و کنترل سیلاب (سیستم اگو) است. به­نحوی­که نتایج حاصل از تحلیل­های همبستگی تا سطح اطمینان ۹۹ درصد رابطه معناداری را تبیین می­نمایند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون خطی چندگانه نیز برای تبیین میزان چالش­ها پیش­روی توسعه­یافتگی نشان می­دهد که مولفه های بررسی­شده تاحد قابل قبول و معناداری وابسته به متغیرهایی هستند که مورد بررسی قرار گرفتند. ضریب تعیین محاسبه شده در معادله رگرسیونی حاکی از آن است که تنگناهای متعدد پیش­روی توسعه­یافتگی قریب به ۷۵ درصد وابسته به متغیرهای مورد بررسی است و حدود ۲۵ درصد وابسته به متغیرهای دیگر است که در این پژوهش مورد شناسایی قرار نگرفتند. شایان ذکر است که عدم توسعه نواحی پیرامون شهر­ که عمدتا محل اسکان مهاجران روستایی هستند را باید در پایین بودن درآمد حاشیه­نشینان، وجود بافت­های آشفته که به­تدریج شکل­گرفته و یا روستاهای الحاقی به شهر و هزینه­بر بودن عمران و آبادانی مناطق حاشیه­ای جستجو نمود.

Keywords:

چالش , راهبرد , سکونتگاه غیررسمی , حاشیه نشینی , بابل