جایگاه معاملات آتی بازار سهام در حقوق موضوعه ایران

قراردادهای آتی یکی از مهمترین ابزارهای مالی مشتق در بازار سرمایه هستند که در بورس های رسمی معامله می شوند. به موجب آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای می گذارند. هدف از انعقاد قرارداد آتی در روابط تجاری اشخاص، پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت و جلوگیری از هزینه های اضافی است. قراردادهای آتی اولین بار در بورس شیکاگو و در مورد محصولات کشاورزیبه کار گرفته شده است. بورس کالای ایران نیز اولین بازار قراردادهای آتی بر روی کالاها را در سال ۱۳۸۷ راه اندازی کرد. هرچند کالاهای مختلفی به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی در این بورس معرفی شده اند، ولی فعالان بازار تنها از معاملات آتی سکه طلای بهار آزادی استقبال نموده اند. از زمان ظهور قراردادهای آتی در اواسط قرن نوزدهم، این اوراق در معرض بحث های گسترده و دقیقی قرار گرفته اند. در واقع می توان گفت که در بدو پیدایش، این قراردادها با دیده تردید نگریسته می شدند اما به تدریج جای خود را در نظام های حقوقی مختلف باز کردند. کشورهای اسلامی، با مسئله تطابق با موازین فقهی و شرعی روبه رو می باشند و در میان حقوقدانان در کشورهای اسلامی اختلاف نظر زیادی در مورد مشروعیت و اعتبار قراردادهای آتی از منظر فقهی وجود دارد. بعد از راه اندازی قراردادهای آتی در بورس ایران همانند سایر کشورهای اسلامی بحث های فراوانی راجع به مشروعیت آنها وجود داشت که نهایتا کمیته فقهی بورس با برگزاری جلسات متعدد و بررسی و تحقیق و ارائه راهکارهای مختلف پیرامون موضوع مشروعیت این قراردادها را اعلام کرد.