بررسی برخی صفات زیستی و عملکرد دانه پنج رقم نخود در حضور علف های هرز

سابقه و هدف: در کشاورزی، علف های هرز یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده است. در حقیقت، مشکل علف های هرز یک مشکل اساسی در مزارع است که می تواند منجر به ضررهای عمده اقتصادی در کشاورزی شود. علف های هرز می توانند مواد مغذی خاک را کاهش دهند و با رقابت بر سر آب، مواد غذایی و نور می توانند محصولات کشاورزی را تهدید کنند. نخود زراعی (Cicer arietinum L.) یکی از قدیمی ترین گونه های لگوم بوده که حدود ۷۵۰۰ سال پیش در خاورمیانه شناسایی شده است. این گیاه نقش مهمی در تغذیه بشر دارد و منبع پروتئین، انرژی، فیبر، ویتامین و مواد معدنی برای مردم مناطق در حال توسعه به شمار می رود. حضور علف های هرز در مزارع نخود در برخی شرایط باعث افت ۹۰ درصدی عملکرد شده است. این پژوهش با هدف بررسی برخی صفات زیستی و عملکرد دانه پنج رقم نخود در حضور علف های هرز و در شرایط طبیعی انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در دو سال زراعی ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا (طول ۳۵ درجه و یک دقیقه شمالی و عرض ۴۸ درجه و ۳۱ دقیقه شرقی و ارتفاع ۱۶۹۰ متر) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل کنترل علف هرز (وجین و عدم وجین) و ارقام نخود (ترک، هاشم، آرمان، آزاد و محلی) بودند. میزان کل بارندگی در طول اجرای آزمایش در سال اول و دوم به ترتیب حدود ۷۶ و ۸۰ میلی متر بود. صفات مورد ارزیابی نخود، ارتفاع بوته، سطح برگ، تعداد شاخه در بوته، عملکرد زیستی و دانه، شاخص کلروفیل و تعداد و وزن گره بودند. برای تجزیه واریانس از برنامه آماری SAS (نسخه ۲/۹) استفاده شد. مقایسه تیمارها به روش حداقل اختلاف معنی دار در سطح احتمال پنج درصد سنجیده شد. یافته ها: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر کنترل علف های هرز بر کلیه صفات معنی دار بود. همچنین، اثر رقم بر کلیه صفات به جز شاخص کلروفیل معنی دار شد. اثر متقابل کنترل علف هرز در رقم نیز فقط بر عملکرد زیستی و دانه معنی دار بود. بیشترین میزان ارتفاع بوته، شاخه در بوته، شاخص کلروفیل و تعداد و وزن گره در تیمار عدم وجین علف های هرز مشاهده شد و میزان این ویژگی ها در حضور علف های هرز کاهش معنی داری یافتند. بیشترین میزان عملکرد دانه (۰۰/۱۳۶ گرم در متر مربع) از رقم هاشم در شرایط وجین علف هرز به دست آمد. کمترین میزان این ویژگی (۰۰/۳۳ گرم در متر مربع) با حدود ۷۵ درصد کاهش به رقم محلی در شرایط عدم وجین تعلق گرفت. بیشترین و کمترین زیست توده و تراکم علف هرز نیز به ترتیب به رقم هاشم و محلی اختصاص داشت. همچنین، نتایج نشان داد که بالاترین میزان شاخص رقابت (۱۶/۲) متعلق به رقم هاشم و پایین ترین این شاخص (۴۱/۰) متعلق به رقم محلی بود. با توجه به نتایج این آزمایش می توان رقم هاشم را به عنوان رقمی مقاوم در برابر علف های هرز دانست، در مقابل، رقم محلی دارای کمترین توانایی در برابر هجوم علف های هرز بود. نتیجه گیری: نتایج این آزمایش نشان داد که عملکرد ارقام مختلف نخود در حضور علف های هرز کاهش یافته است. با این حال، کاهش عملکرد در ارقام مختلف یکسان نبود. در نتیجه، ارقام هاشم و محلی به ترتیب به عنوان رقم قوی و ضعیف در رقابت با علف-های هرز شناسایی شدند. با ارزیابی عملکرد نخود و شاخص رقابت پذیری می توان دانست که کدام ارقام در شرایط حضور علف های-هرز از توانایی رقابت خوبی برخوردار هستند و این پتانسیل را دارند که در ترکیب با دیگر روش های کنترل علف هرز و با نیاز کمتر به علف کش ها، محصول قابل قبولتری کسب کنند.

Keywords:

ارتفاع بوته , رقابت , عملکرد , علف هرز