بررسی ساختار دو حکایت از مرزبان نامه و هفت پیکر با استفاده از الگوی کنشی گرماس

یکی از شیوه­های تحلیل متون ادبی بررسی ساختارگرایانه است. از شاخه­های مورد توجه ساختارگرایان روایت­شناسی است. گرماس، نشانه شناس لیتوانیایی، با توجه به تقابل­های دوگانه و الگوی کنشی، به تبیین ساختار روایت و شخصیت­های داستان پرداخته­ است. هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار حکایتی از مرزبان نامه با عنوان «ایراجسته و خسرو» و حکایتی از هفت پیکر با عنوان «فتنه و بهرام» با رویکرد ساختارگرایانه است که در ضمن پژوهش شخصیت­ها و کنشگران حکایت ها و نیز تفاوت­ها و شباهت­های دو حکایت و نوع کنش ارزیابی می شود. نتیجه نشان می­دهد دو حکایت از لحاظ روساخت همگون نیستند، ولی ژرف ساخت مشترکی دارند. کنشگر فاعل در حکایت «ایراجسته و خسرو» نقش مهمی در پیرنگ حکایت به عهده دارد، ولی در حکایت «فتنه و بهرام» مفعول (هدف) در جایگاه کنشگری فعال، فاعل یا قهرمان را به کنش ترغیب می­کند.  

Keywords:

Structuralism , Greimas , Actor , Character , Marzbān-nāma , Haft Peykar , ساختارگرایی , گرماس , کنشگر , شخصیت , مرزبان نامه , هفت پیکر