خودانگیختگی در فلسفه نقادی کانت و فلسفه لایب‎نیتس

خودانگیختگی، مفهوم اصلی در مبحث آزادی در نظام فلسفی کانت و لایب‎نیتس است. لایب‎نیتس این مفهوم را شرط ضروری آزادی و اختیار می داند و عموما آن را در جایگاه نفی و رد هر نوع ضرورتی تعریف می‎کند. طبق نظر لایب‎نیتس هر جوهری صرفا علت حالات خودش است؛ بنابراین هر تغییری که در آن رخ دهد به گونه‎ای خودانگیخته حادث می‎شود. مفسران فلسفه لایب‎نیتس، دو نوع خودانگیختگی را در فلسفه او مشخص کرده اند: خودانگیختگی مونادی و خودانگیختگی عامل. کانت از سنت لایب‎نیتسی این دیدگاه را پذیرفت که خودانگیختگی نه‎ تنها اصل درونی عمل است، بلکه ذهن را جوهر اندیشنده می‎شناساند، اما با معرفی دو نوع خودانگیختگی مطلق و نسبی، این مفهوم را تبیین می‎کند. فاهمه وقتی به متعلق تجربه‎ای که باید در مقولات آورده شود، ارجاع می‎کند به صورت نسبی خودانگیخته است. عقل در قانون‎گذاری، پیروی و ترویج قانون اخلاقی مطلقا خودانگیخته است، اما همین عقل وقتی در تاثیر اصول ناهمگون و تجربی طبیعت حسی باشد، به شکل نسبی خودانگیخته است. قوه حکم نیز وقتی بتواند تنها به متعلق تجربه واقعی ارجاع شود، به صورت نسبی خودانگیخته است.  

Keywords:

کانت , لایب‎نیتس , خودانگیختگی , آزادی , خودانگیختگی نسبی , خودانگیختگی مطلق