استفاده از نقشه ویژگی های خاک در تولید نقشه های تفصیلی دقیق خاک

سابقه و هدف: نقشه های تفصیلی خاک یکی از ابزارهای ضروری برای دستیابی به مدیریت پایدار می باشند. باوجود پیشرفت های صورت گرفته در نقشه برداری رقومی خاک و تلاش در تولید نقشه های دقیق، عدم اطمینان کافی به نقشه های خاک در بسیاری از مقیاس ها همچنان به قوت خود باقی است. مطالعات اخیر عمدتا بر روش های سنجش از دور تمرکز یافته است که ویژگی های مشخصه زیر سطحی خاک را کمتر در نظر می گیرند. این مطالعه از روش جدید درون یابی بین خصوصیات زیرسطحی و مشخصه خاک برای افزایش دقت نقشه های تهیه شده استفاده نموده است. هدف از این مطالعه تولید نقشه های دقیق خاک با دو رویکرد استفاده از سطوح ژئومورفیک و همچنین درون یابی ویژگی های مشخصه زیرسطحی خاک در منطقه چالوس می باشد. مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه به مساحت ۱۰۰ هکتار در روستای باندر از توابع بخش کلاردشت شهرستان چالوس در استان مازندران می باشد. از ضخامت و یا عمق مرز بالایی/پایینی افق های مشخصه یا خصوصیات مشخصه خاک به عنوان معیار تفکیک واحدهای نقشه خاک استفاده گردید. بر اساس سیستم جامع رده بندی امریکایی خاک، شش ویژگی مشخصه تاثیرگذار در تفکیک خاک های منطقه در سطح فامیل (مرز فوقانی افق کمبیک، مرز فوقانی افق آرجیلیک، مرز فوقانی افق کلسیک، ضخامت افق مالیک، ضخامت خاکرخ و آهکی یا غیر آهکی بودن) انتخاب گردید و از درون یابی عددی این ویژگی ها برای تولید نقشه های موضوعی استفاده شد. نقشه نهایی خاک منطقه از تلفیق این شش نقشه موضوعی به دست آمد. پس از تهیه نقشه هر یک از خصوصیات خاک به صورت مجزا، کلیه نقشه-های تهیه شده با یکدیگر تلاقی داده شده و نقشه واحدهای همگن به دست آمد. اراضی مرتفع منطقه مزبور به دلیل اکوسیستم منحصر به فرد و تاثیر جهت شیب در ایجاد خرد اقلیم ها، تغییرات پوشش گیاهی و تنوع بالای خاک ها از اهمیت خاصی برخوردار است. نمونه برداری از ۵۶ خاکرخ و ۴۴ مته (به منظور بررسی تغییرات در فاصله میان خاکرخ ها) به صورت شبکه ای نسبتا منظم با فواصل ۱۰۰ متر انجام شد. به منظور بررسی و توصیف ساختار مکانی متغیرهای مورد نظر از نیم تغییرنما استفاده شد. وجود روند و ناهمسانگردی داده ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. پس از تهیه منحنی های تغییرنما ، انتخاب بهترین مدل ها با استفاده از روش اعتبارسنجی متقاطع و نیز شاخص RMSS انجام گرفت. یافته ها: در تهیه نقشه خاک با استفاده از روش سطوح ژئومورفیک، از ۲۰ واحد خاک شناسایی شده ۱۲ واحد خاک از نوع همسان و ۸ واحد از نوع اجتماع بود. این در حالی است که تمامی ۲۰ واحد نقشه به دست آمده از روش درون یابی ویژگی های زیر سطحی از نوع همسان بودند. این روش دقت بالایی در ترسیم مرز بین واحدهای خاک داشت. تفاوت اصلی این روش با روش های سنتی در تولید نقشه-های تفصیلی خاک، استفاده از درون یابی خودکار نظارت شده به جای درون یابی دستی و استفاده از مجموعه ای از شاخص های کمی می-باشد. نتیجه گیری: یکی از مزایای عمده این روش استفاده از ویژگی های درونی خاک به عنوان متغیر کمکی در کنار سایر فاکتورهای اقلیم، توپوگرافی، موجودات زنده، مواد مادری و زمان است. این مطالعه بر اهمیت نقش فاکتور s در مدل SCORPAN تاکید کرده و نشان داد که ویژگی های درونی خاک که به طور مستقیم در رده بندی خاک دخالت دارد، به طور موثری می توانند در تفکیک واحدهای خاک استفاده گردند.

Keywords:

ژئومورفولوژی , نقشه خاک , زمین آمار