ارزش باری علم و برهان تعین ناقص

یکی از مسائل مهم در دامان فلسفه علم در دهه های اخیر، ارزیابی امکان و لزوم پاک سازی فرایند علم از ارزش هاست. تاثیر ارزش های علمی در فرایند علمی محل مناقشه نیست، اما دخالت ارزش های غیر علمی - به دلایل مختلف و ازجمله خدشه در عینیت علم - محل تردید جدی است. یکی از مهم ترین استدلال های مدافعان این اثرگذاری، تمسک به تعین ناقص گذرای فرضیه بر اساس شواهد و قواعد موجود است. در فرایند علم، گاه اتفاق می افتد که مجموعه شواهد در دسترس به همراه قواعد منطقی و علمی، پژوهشگر را به نتیجه معینی رهنمون نمی شود و هنوز چند گزینه بدیل پیش روی او وجود دارد. حال، از آنجا که مولفه های علمی بنا به فرض، از تعین کامل فرضیه ناتوان هستند، انتخاب از میان این گزینه ها بر پایه ارزش های غیر علمی خواهد بود و در نتیجه، دخالت این قسم از ارزش ها در فرایند علم مجاز خواهد بود. مهم ترین چالش پیش  روی این دفاع، خدشه به عینیت علم است؛ زیرا شکاف بین فرضیه و مولفه های علمی، با عوامل غیر علمی پر شده است و این نگرشی غایت گرایانه و عمل گرایانه به علم است؛ نه نگاهی واقع گرایانه. همچنین عوامل اثرگذار بر انتخاب نظریه در حالت تعین ناقص، اعم از ارزش های غیر علمی هستند و می توان انتخاب نهایی را مولود ویژگی های شخصیتی یا عوامل محیطی و فرهنگی غیر هنجاری دانست.

Keywords:

تعین ناقص , علم ارزش بار , علم غیر ارزش بار , عینیت , نسبیت , ارزش های علمی و غیر علمی