مقایسه برخی ویژگی های فیزیکی- شیمیایی و میکروبی خاک در ارتباط با خشکیدگی درختان بلوط در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا در جنگل های زاگرس جنوبی

   خشکیدگی درختان همواره به ­عنوان یکی از مشکلات اساسی در مناطق خشک و نیمه­ خشک مطرح بوده است. آگاهی از نوع و میزان ارتباط عوامل محیطی از جمله خصوصیات خاک به­ عنوان بستر رشد گونه­ های گیاهی با  اختلال­ه ای طبیعی می­ تواند راه گشای مدیریت پایدار عرصه­ های جنگلی و ابزاری مفید در پایش آنها باشد. این مطالعه با هدف مقایسه برخی خصوصیات فیزیکی- شیمیایی و میکروبی خاک در ارتباط با زوال بلوط در بخشی از جنگل­ های زاگرس جنوبی در شهرستان ملکشاهی استان ایلام انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دو طرفه نشان داد که اثر ارتفاع از سطح دریا و همچنین اثر متقابل سلامت درخت و ارتفاع از سطح دریا بر شوری، کربن آلی، نیتروژن، پتاسیم و آهک خاک معنی­دار بود. در بین خصوصیات شیمیایی کربن آلی، نیتروژن، پتاسیم و شوری خاک زیراشکوب الگوی تغییر مشابهی در رابطه با خشکیدگی و ارتفاع از سطح دریا داشتند. به­ طوری­که بیشترین میزان این متغیرها در بالابند و زیر درختان سالم دیده شد و با افزایش میزان خشکیدگی در این طبقه ارتفاعی روند نزولی نشان دادند. اثر سلامت درخت و ارتفاع از سطح دریا و اثر متقابل آنها بر شن، رس و وزن مخصوص ظاهری معنی­ دار بود. نتایج نشان داد که رطوبت اشباع خاک زیر درختان خشک در میان ­بند (۹/۳۳ درصد) و نیمه خشک پایین­ بند (۲۸/۳۲ درصد) به ­طور معنی­ داری کمتر از سایر درختان در سایر موقعیت­ها بود. درصد شن در میا ن­بند و پایی ن­بند در زیر درختان خشک بیشتر از درختان نیمه­خشک و سالم بود. وزن مخصوص ظاهری در هر سه طبقه ارتفاعی در زیر درختان نیمه ­خشک کمترین مقدار را نشان داد. اثر متقابل ارتفاع از سطح دریا و سلامت درخت بر تنفس پایه و برانگیخته خاک زیر تاج معنی­ دار بود. بیشترین مقدار تنفس پایه و برانگیخته در زیر درختان سالم بالابند (۲۲/۷۱ و ۳۲/۹۷ mgCO۲-C kg -۱day-۱) مشاهده شد و با افزایش خشکی درختان میزان آنها کاهش یافت. همچنین نیتروژن، کربن آلی و پتاسیم خاک در زیر پایه ­های بلوط سالم بالابند بیشترین مقدار را داشتند. بر اساس نتایج، با توجه به عدم اختلاف معنی­ دار میانگین خصوصیات فیزیکی خاک بین بیشتر موقعیت­ های مورد مطالعه می­توان بیان کرد که خصوصیات شیمیایی و بیولوژیک خاک نسبت به خصوصیات فیزیکی تغییرات خشکیدگی را در طول گرادیان ارتفاعی به­ صورت مشخص­ تری منعکس می­ کنند.

Keywords:

Soil respiration , Soil properties , Oak decline , South Zagros , تنفس خاک , خصوصیات خاک , خشکیدگی بلوط , زاگرس جنوبی